Kung minsan, magaganda pa ang umiiyak

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

Unang kabanata

TUMUNOG ang kaniyang cellphone.

Si Lea, pamangkin ng kaniyang mister, ang nag-text. Tita kita po tau pls

Tumugon siya. San u?

Haus po

Call u

K po

Tinawagan niya ito sa landline phone sa bahay ng mga ito gamit ang landline phone sa opisina.

“Lea, bakit?”

“T-tita Rose, pag nagkita na lang po tayo. A-anong oras po ba kayo available?” Gumagaralgal ang boses nito. Parang paiyak na ito.

Tiningnan niya ang kaniyang relos: 4:50 ng hapon.

“Kahit ngayon puwede na ako,” sagot niya.

“Tita Rose, kung puwede po sana, sunduin mo ako. Punta po tayo sa Figaro. Doon po tayo mag-usap.”

“Sige, pupuntahan kita.”

“Tita Rose, salamat po.” Kahit kaunti, nagkaroon ng sigla ang boses nito.

“Honey, ikaw na muna ang bahala sa office,” baling niya kay Conrad na katabi lamang niya ang mesa. “Gusto ni Lea na magkita kami.”

“Hon, bakit daw?” tanong ng mister niya.

“Walang sinabi. Pag nagkita na lang daw kami.”

“Sige. Bahala na akong magsara ng office. Bahala ka na sa pamangkin natin. Salamat.”

“Welcome,” tugon niya. “Honey, text kita mamaya. Baka hindi agad ako makauwi. Bahala ka na sa mga bata.”

“Sige, hon,” sagot ni Conrad. “Ingat.”

“Salamat,” tugon niya.

Dinala niya ang kaniyang kotse. Dalaga pa lamang siya, marunong na siyang magmaneho. Noon pa man, may kotse na siya.

Kahit iisa ang law office nilang mag-asawa, tig-isa sila ng kotse. Pareho silang abugado. May kaniya-kaniyang hearing. May kaniya-kaniyang lakad.

Hindi naman si Conrad ang aktuwal na magsasara ng law office. May dalawa silang clerk, isang lalaki at isang babae. Pamamahalaan lamang nito ang pagsasara ng opisina.

Sinusundo at inihahatid ng school bus ang dalawa nilang anak, parehong lalaki. May mga kasambahay sila na nagluluto ng pagkain nila, naghuhugas ng kanilang pinagkanan, nag-aayos ng mga damit nila, naglilinis ng bahay, naghuhugas ng sasakyan at nag-aalaga ng mga halaman. Noong maliliit pa ang mga anak nila, may nag-aalaga rin sa mga ito. Kaya hindi mahirap para sa kaniyang mister na asikasuhin ang mga anak nila. Kailangan lamang samahan nito ang mga bata.

Bihis na si Lea nang dumating siya sa bahay ng mga ito. Nasa terrace na ito, naghihintay sa kaniya. Bumaba ito pagkakita sa kaniya. Pinuntahan siya.

Hindi na siya bumaba ng kotse. Kinawayan na lamang niya ang ina ni Lea – nakatatandang kapatid ng kaniyang mister – na sumilip nang dumating siya.

Nagtuloy sila sa outlet ng Figaro na nasa isang mall na malapit lamang sa kanila. Magkalapit ang bahay nila at ang bahay nina Lea.

“Ako na ang magbabayad. Order ka na lang ng gusto mo,” sabi niya kay Lea.

Halos alam na niya kung ano ang problema ni Lea. Gayunman, hinintay pa rin niya na ito ang magbukas nito sa kaniya habang hinihintay nila ang pagdating ng kanilang order.

Limang buwan na nilang pinag-uusapan ang tungkol sa crush nito sa pinapasukang pamantasan. Kaya tiyak na tungkol na naman sa kabataang estudyanteng iyon na Ramil ang pangalan ang sasabihin sa kaniya ni Lea. Wala rin naman siyang maisip na ibang puwedeng maging problema ni Lea. Wala naman itong problema sa pamilya. Magkasundo ang mga magulang nito at ibinibigay ng mga ito ang lahat ng pangangailangan nilang tatlong magkakapatid. Wala rin naman tiyak itong problema sa pag-aaral. Matalino ito sa klase. Magduduktora pa nga ito.

Malapit sa kaniya si Lea. Siya ang hingahan nito ng mga problema. Siya ang hingian ng payo. Noon pa mang magnobyo pa lamang sila ni Conrad, panay na ang lapit sa kaniya ni Lea na bata pa noon tuwing isinasama siya ng naging mister sa mga okasyon ng pamilya nito. Flower girl pa nga ito noong ikasal sila ni Conrad.

Nakikita naman niyang pinahahalagahan ng mister niya, at ng buong partido nito, ang pagmamalasakit niya kay Lea. Ikinatutuwa naman niya ito. Bukod dito, malapit talaga sa puso niya si Lea. Talagang pamangkin ang turing niya rito bukod pa nga sa pangyayaring bale pamangkin na rin niya ito dahil pamangkin ito ng mister niya.

Dumating na ang kanilang order ay hindi pa rin nagsasalita si Lea. Siya na ang umungkat nito:

“Si Ramil ba?”

Tumango ito.

“Bakit?”

Hindi ito nakasagot.

“Me problema?”

Tumulo ang luha nito. “Me nililigawan na po si Ramil.”

Nagulat siya sa narinig. “Sigurado ka ba?”

Tumango ito. Tumulo ang luha. Suminga ito sa napkin ng Figaro.

Kung pagbabatayan ang pagkukuwento ni Lea, crush na crush nito ang estudyanteng iyon sa pinapasukan nitong pamantasan. Na kung liligawan lamang nito si Lea, wala nang mahihiling pa sa buhay si Lea.

Hindi magkaklase ang dalawa ni Lea. Nakilala ito ni Lea nang magsagawa ang ilang estudyante ng pinapasukan nitong pamantasan ng volunteer work and community service sa isang depressed area sa Maynila. Mapagkawanggawa si Lea. Magkasabay rin ang free time ng dalawa. Nalaman ni Lea na nasa third year ito sa BS in Commerce. Si Lea ay nasa second year sa kinukuhang bachelor’s degree bilang paghahanda sa pag-aaral ng medisina.

Ayon kay Lea, hindi guwapo kung hindi man pangit si Ramil. Hindi ito iskolar. Hindi varsity player. Hindi siya nang-uuri ng tao batay sa kalagayan sa buhay pero naitanong na rin niya kay Lea kung maykaya ang pamilya ng estudyante. Tugon ni Lea ay hindi naman. Nagko-commute nga lamang daw ito. Mumurahin lamang ang kinakain nito sa cafeteria. Si Lea ay hatid-sundo ng kotse. May family driver ang mga ito.

Sa tingin niya, ang estudyanteng iyon ang dapat na naghahabol kay Lea. Pero ang nakapagtataka, hindi lamang hindi nito pinapansin si Lea kundi parang iniiwasan pa, batay na rin sa pagkukuwento mismo ni Lea.

Batay pa rin sa pagkukuwento ni Lea, si Lea pa ang susunud-sunod sa estudyanteng iyon. Kapag nasa library ang estudyante, umuupo si Lea sa katapat na mesa upang makita nito pag-aangat nito ng mukha mula sa pagbabasa ng libro. Pati sa cafeteria ay susunud-sunod si Lea. Kung hindi nga lamang baka mapahiya ang crush nito, gusto nang magboluntaryo ni Lea na ilibre ito sa masasarap at nakabubusog na pagkain.

“Me problema po ba sa akin?” naitanong minsan sa kaniya ni Lea.

“Wala,” tugon niya.

Wala naman talaga siyang nakikitang problema kay Lea. Sa tingin pa niya, jackpot ang magiging boyfriend nito. Maganda si Lea, makinis, malinis sa katawan, laging mabango at magandang kumilos. Mabait. Matalino. Hindi ito alangang isama sa anumang okasyon dahil kayang-kaya nitong dalhin ang sarili. Puwede rin itong makisalimuha sa mga maralita. Hindi ito matapobre kahit nakaririwasa sa buhay ang pamilya nito. Napatunayan na niyang tunay ang pagmamalasakit nito sa mga maralita.

Nag-isip siya. Baka naman nasa estudyanteng iyon ang problema?

“Hindi kaya me girlfriend na iyon?” tanong niya noon kay Lea.

“Wala pa po. Sigurado po ako.”

“Malay natin, baka wala sa school n’yo.”

Nalungkot si Lea. Tiyak na pinag-isipan ang sinabi niya.

Kung may nililigawan na ngayon ang estudyante, wala nga itong girlfriend. O kung may girlfriend man, hindi pa ito tiyak sa nararamdaman nito sa babae. Kaya nga nanligaw pa ito sa iba. Pero bakit hindi kay Lea?

May nabubuong hinala sa isip niya.

“Kilala mo ba ang nililigawan ni Ramil?”

Tumango si Lea.

“Maganda ba?”

“Hindi naman po.”

“Sikat ba sa campus?”

“Hindi rin po.”

“Mabait?”

“Mabait naman po siguro. Pero hindi naman po siguro napakabait.”

“Mayaman?”

“Tingin ko po e hindi.”

May naalala siya na lalong nagpapalakas sa kaniyang hinala.

Nangyari ito dalawampung taon na, humigit-kumulang, ang nakararaan.

ITUTULOY

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Kung minsan, magaganda pa ang umiiyak

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

Huling kabanata

NGAYONG naalala niya ang nakaraan, parang bigla itong lumaki. Parang katabi na lamang niya. Crush na crush niya ang isang kapwa-estudyante. Cesar ang pangalan nito. Mas naiisip pa niya ito kaysa pag-aaral niya. Nasa third year siya sa AB in English bilang paghahanda sa pag-aaral ng abugasya.

Paggigising pa lamang niya sa umaga, naiisip na niya ito. Naiisip niya ito habang nag-aayos siya ng sarili o kumakain siya o nagbibiyahe. Hatid-sundo siya ng kotse. May family driver sila. Hindi pa siya nag-aaral magmaneho. Naiisip niya ito habang nag-aaral siya sa bahay nila. Naiisip niya ito bago matulog. Hindi lamang niya ito naiisip kapag abala ang isip niya, halimbawa’y nakikinig siya ng leksiyon sa klase. Ang totoo, kahit nakikinig siya ng leksiyon sa klase, bigla pa rin itong sumisingit sa isip niya.

Sinusundan-sundan niya ito ng tingin sa campus. Kabisadung-kabisado niya ang lakad at kilos nito. Alam na alam niya ang taas nito at laki ng katawan. Kabisadung-kabisado niya ang ayos ng buhok nito. Kabisadung-kabisado niya ang tawa nito habang kausap nito ang mga kapwa-estudyanteng lalaki.

Ang tingin niya rito ay napakapalad. Para bang perpekto ang buhay nito. Walang problema. Wala nang mahihiling pa. Minamahal niya ito samantalang siya ay nagpapapansin pa lamang.

Hindi naman ito guwapo bagama’t hindi rin naman pangit. Hindi ito iskolar. Hindi miyembro ng varsity team. Hindi ito sikat sa campus. Hindi ito mayaman. Pero hindi naman siya tumitingin sa kalagayan sa buhay ng isang tao.

Magkasama sila sa debate club ng pinapasukan nilang pamantasan. Bachelor of Arts din ang kurso nito pero nauna ito sa kaniya nang isang taon.

Wala siyang boyfriend. Puwedeng-puwede siyang ligawan nito. Marami ngang lalaking estudyante na aali-aligid sa kaniya. Gayunman, hindi niya pinapansin ang mga ito. Ang mga mata, at puso niya, ay nakatuon lamang sa crush niya. Ang gusto niya ay hindi lamang ito maging boyfriend kundi maging asawa. Ang totoo, nangangarap na siya nang gising na mag-asawa sila. Kapag pinatutugtog sa radyo ang awiting “A Whole New World” ay iniisip niyang siya si Princess Jasmine at si Cesar naman ay si Aladdin.

Sinasabi ng mga tiya niya, pinsang babae at mga kaibigan na masuwerte ang magiging boyfriend o mister niya. Pinag-aaralan din niya ang kaniyang sarili at naisasaloob niyang hindi lugi sa kaniya si Cesar. Maganda ang mukha niya, maganda ang hubog ng katawan, makinis ang balat, laging malinis, laging mabango. Matalino rin siya sa klase. Naisaloob pa niya na aalagaan niya nang husto ang sarili para kay Cesar. Magiging malambing na malambing din siya. Magiging supportive siya sa kaniyang mister. Sa mga okasyon na pupuntahan nila, ipagmamalaki siya ng mister. Alam niya kung paanong kumilos sa mga okasyon dahil pinaturuan na siya ng mga magulang niya noong bata pa lamang siya. Maganda rin siyang magdala ng damit. Kahit pa sa kaniya manggaling ang kabuhayan ng pamilya nila, igagalang niya ang kaniyang mister. Ituturing din niyang tunay niyang pamilya ang partido nito.

Pero hindi siya pinapansin ni Cesar. Bale ba, siya na ang gumagawa ng paraan upang magkalapit sila. Nginingitian niya ito. Binabati niya. Tumutugon naman ito. Pero hanggang doon lamang. Parang iniiiwasan pa nga siya.

Lagi siyang nalulungkot. Laging nag-iisip. Bakit nga ba hindi siya mapansin nito? Bakit hindi ligawan?

Inisip niya na baka may nililigawan o girlfriend na ito. Pero nakikita niyang wala naman. Baka naman seryoso lang talaga ito sa pag-aaral kaya ayaw munang manligaw, naisaloob niya. Kung ganoon, nauunawaan niya ito.

Gusto niyang bumulalas ng iyak, pinigil lamang niya ang sarili, nang makita niya isang araw na may sinasabayan itong estudyanteng babae sa pamantasan nila. Halatang-halata sa kilos ng dalawa na nagliligawan ang mga ito. Hindi naman napakaganda ng estudyanteng babae. Hindi iskolar. Hindi sikat sa campus.

Naging napakatamlay para sa kaniya ng paligid. Lungkot na lungkot siya habang pinanonood niya sa campus ang mga tuyong dahon ng narra na tinatangay ng hangin. Nawalan siya ng ganang kumain. Nakakatulugan niya ang pag-iyak.

Nawalan siya ng tiwala sa sarili. May problema ba sa kaniya?

Kung titigil siya ng pag-aaral, tatanungin siya nang husto ng mga magulang niya kung bakit. Mapag-iiwanan din siya ng mga kasing-edad niya. Lalo rin siyang malulungkot kung magmumukmok sa bahay.

Kaya kahit hirap na hirap, pinilit niyang bumangon sa umaga. Kahit wala siyang gana, pinilit niyang kumain. Nag-ayos siya ng sarili, na kahit paano’y nagpapaginhawa sa kaniyang pakiramdam. Pinilit niyang patuloy na pagbutihin ang pag-aaral. Nag-shopping siya. Nagpunta siya ng beauty parlor. Sumama siya sa mga pinsan niya sa pamamasyal pag weekend. Hanggang sa bumalik ang sigla niya. Noon niya napagtanto na bagama’t hindi lahat ay kayang gawin ng pera, malaki naman ang naitutulong nito sa isang taong nalulungkot upang malibang kung hindi man sumaya. Nagpasalamat siya na nakaririwasa ang mga magulang niya.

Nagkaroon uli siya ng crush. Patuloy ring may mga lalaki na aali-aligid sa kaniya. Nagkaroon siya ng boyfriend. Nag-break up sila ng boyfriend. Nagkaroon uli siya ng boyfriend. Nag-break up din sila. Nakaapat na boyfriend siya bago niya makilala si Conrad.

Limot na limot na niya si Cesar nang magkaroon ng alumni homecoming sa pinasukan niyang pamantasan. Boyfriend na niya si Conrad.

Nakausap niya ang isang alumnus, lalaki, na natatandaang niyang kabarkada noon ni Cesar. Natatandaan pa rin siya nito. Hindi dumalo si Cesar. Naghinala tuloy siya na hindi ito naging matagumpay sa buhay kaya ayaw magpakita sa mga kapwa-estudyante sa kolehiyo.

Nabanggit ng kausap na lihim siyang crush ni Cesar. Hindi lang basta crush kundi crush na crush.

Gulat na gulat siya. “Ha?”

“Oo,” tugon nito.

“E, bakit hindi niya ako niligawan?”

“Nahihiya. Natatakot.”

“Bakit naman?”

“Maganda ka. Matalino. Tapos, mayaman ka pa. Mahirap lamang sila. Iginagapang lang ng mga magulang niya ang pag-aaral niya.”

“Hindi naman ako tumitingin sa kalagayan sa buhay.”

“Kaya nga lalo siyang hanga sa iyo. Mabait ka. Hindi suplada. Pero sa tingin niya, imposibleng magustuhan mo siya.”

Hindi na siya kumibo. Alam na niya ang dahilan kaya hindi siya niligawan ni Cesar.

Noong una, nainis siya. Bakit pinagdusa ni Cesar ang sarili at siya gayong hindi naman pala kailangan?

Sumunod, natatawa naman siya. Para bang hindi maabot noon si Cesar pero lihim palang gustung-gusto siya nito.

Kahit pa ligawan siya ni Cesar, hindi niya ipagpapalit dito si Conrad. Kung may nagawa man sa kaniya ang natuklasan, iyon ay lalong nabalik ang tiwala niya sa sarili. Hindi naman pala talagang bale-wala siya noon sa isang lalaki.

Pero nang malaon, marami na siyang karanasan sa buhay, awa na ang nadarama niya para kay Cesar. Naaawa siya rito dahil may bagay itong gustung-gusto at kayang-kaya naman nitong makuha kaya lang ay hindi nito inabot dahil ang akala nito ay hindi kayang abutin. Napakasakit na kabiguan niyon.

Hindi kaya tulad ni Cesar ang estudyanteng crush ni Lea? Na crush na crush nito si Lea pero hindi ito naniniwala na magugustuhan din ni Lea?

Marami pang puwedeng mangyari. Ayaw niyang sabihin kay Lea dahil baka umasa lamang ito sa wala pero, malay niya, baka sa bandang huli’y ligawan din ito ni Ramil. Baka lang. Puwede ring hindi na talaga ito ligawan ni Ramil.

Samantala, ang kailangan niyang gawin sa kasalukuyan, naisaloob niya, ay aluin si Lea. Mahirap nga yatang maiwasan ang masaktan, ang umiyak, naisaloob pa niya. At kung minsan, magaganda pa ang umiiyak.

“Makakayanan mo rin ‘yan, tulad ko noon…” simula niya.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

50 taon o mahigit pa

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

TULIRO siya. Wala sa sarili.

Bakit nangyari ito sa kaniya?

Hinding-hindi niya inakalang ang naririnig at nababasa lamang niya na kagimbal-gimbal na nangyayari sa ibang tao ay mangyayari rin pala sa kaniya.

Paglabas niya ng klinika ng surgeon, napatingin siya sa mga pasyente at kasama ng mga ito na nasa waiting area ng outpatient department ng ospital. Ilan sa mga ito ay napalingon sa kaniya, saka ipinagpatuloy ang panonood ng TV o pag-uusap. Naisaloob niyang baka hindi na matatagalang makikita pa niya ang mga ito. Wiling-wili pa naman siya sa pakikisalimuha sa kapuwa. Nalilibang siya kahit panoorin lamang ang mga tao sa mall, sa pasyalan at kahit sa ospital.

Naisip din niya ang kaniyang mag-iina. Naisaloob niyang baka hindi na rin matatagalang makakasama pa niya ang mga ito. Paano tatanggapin ng mga ito ang balita? Tiyak na iiyak ang mga ito, lalo na ang misis niya. Magiging napakalungkot sa bahay nila.

Habang sakay ng pampasaherong dyip pauwi, naisaloob niyang baka hindi na rin matatagalang makikita pa niya ang paligid. Kapag nagbibiyahe pa naman siya, lalo’t sakay lamang siya, wiling-wili siya na panoorin ang paligid.

Hindi niya inaasahan ang mga resulta ng biopsy makaraan ang colonoscopy at ng kasunod na CT scan. Sinabi pa niya sa misis niya na kayang-kaya na niyang magpuntang mag-isa sa surgeon. Magko-commute na lamang siya. Sunduin na nito ng kotse, na tanging sasakyan nila, sa paaralan ang dalawang anak nila. Sabay na rin niyang kinuha ang mga resulta kahit nauna nang available ang resulta ng CT scan upang makatipid sa abala. Isinabay na rin niya ang pagkuha sa mga ito sa pagpunta niya sa surgeon para sa schedule ng operasyon niya.

Kapag lumalakad siya, karaniwang kasama niya ang misis niya. Pareho silang hindi nag-oopisina. Pintor siya. Ang misis niya ang nag-aasikaso sa kanila at sa bahay nila. Wala silang kasambahay. May kamag-anak na babae lamang ang misis niya na naglalaba at namamalantsa ng mga damit nila. Kung walang pasok sa paaralan ang dalawang anak nila, isinasama rin nila ang mga ito. Kung minsan, siya ang nagmamaneho ng kotse nila. Kung minsan, ang misis niya. Napatapat na ang schedule ng surgeon ay kasabay ng klase ng mga anak nila. Ayaw naman niyang lumiban sa klase ang mga ito para lamang samahan siya sa duktor.

Naisip niya ang malaking gastos. Baka mabaon sila sa utang. Naisip niya ang sakit at hirap na daranasin niya. Makayanan kaya niya ang mga ito? Kahit magpaopera siya, makaligtas kaya siya?

Pagbaba ng pampasaherong dyip, tatawid siya ng highway papunta sa abangan ng pedicab na sasakyan naman niya papasok ng subdibisyon nila.

Habang hinihintay ang pagdalang ng mga sasakyan, biglang may pumasok sa isip niya: Ano kaya’t pabangga na lamang siya? Pipiliin niya ang matuling sasakyan. Wala na siyang mararamdang sakit. Hindi na siya magdaranas ng hirap. Baka nga magkapera pa ang pamilya niya dahil mayaman ang makakabangga sa kaniya.

“LIMANG taon na pala ang nakararaan mula nang maoperahan ka,” sabi ng misis niya. “Parang kailan lang.”

“Sa akin naman, parang napakatagal na. Sa pakiramdam ko, nabuhay ako ng limampung taon o mahigit pa,” sabi niya.

“Napakarami kasing nangyari sa buhay mo. Nakailang one-man show ka na. Nakomisyon ka pa. Bumenta ang paintings mo. Pinuri ng mga kritiko.”

“Marami ring magagandang nangyari sa pamilya natin. Lalo tayong naging malapit sa isa’t isa. Lalo tayong naging masaya. Marami tayong naipundar. Marami tayong napasyalan.” Marami silang nabiling kasangkapan at gadget. Nakabili pa rin sila ng pickup truck kaya dalawa na ang sasakyan nila.

“Nagpapasalamat ako sa Diyos sa lahat ng nangyari sa buhay natin. Gulat na gulat talaga ako,” sabi ng misis niya.

“Ako rin.”

Linggo. Nasa Tagaytay sila, namamasyal. Nagtuloy sila roon pagkatapos nilang magsimba. Pagdating doon, kumain sila sa isang restaurant na matatanaw sa ibaba ang Lawa ng Taal at Bulkang Taal. Nagkakape na siya. Kumakain ng ice cream ang misis niya. Ang dalawang anak nila ay nagkukuhanan ng litrato.

Sa simula’t simula pa, ipinapasyal niya ang mag-iina niya kapag may panahon at pera siya. Mabuti siya sa mga ito. Lalo siyang naging mabuti sa mga ito nang matuklasan ang sakit niya. Sa loob niya, magandang alaala man lamang ang maiwan niya sa mga ito. Nitong lumakas uli siya, ipinagpatuloy niya ang pagiging mabuti sa mag-iina niya. Sa loob niya, nagkaroon siya ng panibagong pagkakataon upang maging masaya ang buong pamilya nila. Dapat samantalahin na niya. Bumenta pa nga sa malalaking halaga ang paintings niya. Kaya nagkaroon siya ng magagasta upang ipagkaloob sa mag-iina niya ang magagandang bagay sa buhay.

Mula nang matuklasan ang kaniyang sakit, lalo siyang naging maunawain sa kapuwa. Tulad din niya ang kaniyang kapuwa, naisaloob niya. Kaya isinasaalang-alang niya ang kapakanan ng mga ito. May pakundangan kung pakitunguhan niya ang mga ito. Nang bumebenta na sa malalaking halaga ang paintings niya, lalo siyang naging matulungin sa kapuwa upang umangat ang kalagayan sa buhay ng mga ito, tulad ng pagkakaloob ng scholarship, palibhasa’y may nagagamit pa siya sa pagkakawanggawa. Lagi niyang tinatandaan na gusto ng Diyos na ibigin natin ang ating kapuwa gaya ng pag-ibig natin sa ating sarili. Lalong naging maganda ang relasyon nila ng kapuwa. Lalo niyang nakita ang kalagayan ng tao. Ramdam na ramdam niya na bahagi siya ng malawak na sangkatauhan.

Mula nang matuklasan ang kaniyang sakit, lalo siyang nag-isip tungkol sa buhay. Ano ang kahulugan ng buhay? Saan nagmula ang mundo at ang kalawakan? Kung mamatay siya, ano ang kasunod na mangyayari? Sinikap niyang lalong makilala ang Diyos sa pamamagitan ng pagbabasa ng Banal na Kasulatan at sa pagmumuni sa mga nagaganap sa sariling buhay, lalo na sa paraan ng pagsagot ng Diyos sa kaniyang mga dalangin. Ang siyensiya ay lalong nagpatibay sa kaniyang pananampalataya sa Diyos. Kapana-panabik para sa kaniya ang bawat araw.

Mula nang matuklasan ang kaniyang sakit, pinilit niyang madama ang bawat araw. Sa loob niya, hindi niya tiyak kung ilang araw na lamang ang nalalabi sa buhay niya. Minasdan niya nang husto ang ganda ng paligid. Nag-ipon siya nang nag-ipon ng masasayang sandali.

Ang lahat ng mga ito ay lumilitaw sa mga pintura niya. Ang pinakamahuhusay niyang paintings ay nagawa niya sa nakalipas na limang taon. Kahit pa itapon ang lahat ng nauna niyang ipininta at ang tingnan na lamang ay ang mga huli niyang ipininta, mahalaga pa rin ang mga nagawa niya.

Buti na lamang, hindi niya itinuloy ang pagpapabangga sa sasakyan, naisaloob niya. Kung nagkataon, hindi mangyayari ang lahat ng ito.

Laking pasasalamat talaga niya.

TANDANG-TANDA pa niya noong nakatayo siya sa gilid ng highway. Tinatantiya niya ang tulin ng mga sasakyan. Gusto niyang tiyak na patay agad siya pag nabangga siya. Nag-aabang din siya ng magarang sasakyan upang malaki ang ibayad sa mag-iina niya.

Mayamaya, naisip niyang kawawa naman ang makababangga sa kaniya. Kahit pa mapera ito, magkakaproblema pa rin ito. Malamang ding makadama ito ng guilt. Damay ang pamilya nito sa pamomoroblema nito.

Tulad din niya ang kaniyang kapuwa, naisaloob niya.

Kaya hindi na niya itinuloy ang pagpapabangga sa sasakyan.

Pag-uwi niya, ipinagtapat niya sa misis niya na colorectal cancer ang sakit niya. Batay sa biopsy, malignant ang tumor niya. Sa CT scan, may nakita pang dalawang lesion sa atay niya na hindi pa matukoy kung ano kaya may posibilidad na kumalat na ang kanser niya, nasa stage 4 na.

Umiyak ang misis niya. Nalungkot ang dalawang anak nila.

Tinatagan niya ang kaniyang loob. Malay niya, baka makaligtas siya. Hindi na malulungkot ang pamilya niya. Maipagpapatuloy niya ang pagpipinta.

Noon, taimtim siyang nanalangin sa Diyos. Hiniling niya na gumaling siya.

Nagpaopera siya. Nasa pagitan lamang pala ng stage 2 at stage 3 ang kanser niya. Sumailalim siya sa chemotheraphy at sa radiation therapy. Sinuportahan siya nang husto ng mag-iina niya. Sa surveillance, lumitaw na cystic mass lamang pala na hindi nagbabago ang laki ng nakitang dalawang lesion sa atay niya.

Lumakas uli siya.

Hanggang sa marating niya ang kasalukuyang kalagayan sa buhay.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Taliwas sa inaasahan

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

INAASAHAN ni Atty. Henry G. Alejandro na maraming magtataka kapag pinakasalan niya si Rose.

Na taliwas sa inaasahan ng mga ito na ang mapapangasawa niya ay isang abugada o duktora, sa isip niya.

Napapansin niyang ang napapangasawa ng mga abugado ay abugado rin at ng mga duktor, duktor din. Kung hindi man, tulad din ng mga ito na may mataas na pinag-aralan.

Isa siyang sikat na abugado. Bukod sa maraming kumukuha ng kaniyang serbisyo, kilala rin siya sa pagtatanggol ng karapatang pantao.

SI Rose ay secretary niya sa kaniyang law office.

Iisipin siguro na napakaganda o napakaseksi ni Rose kaya niya ito nagustuhan. Pero hindi. Pangkaraniwan ang pisikal nitong anyo. Mahigit beinte anyos ang dalaga.

Si Atty. Henry G. Alejandro ay treinta y singko anyos. Guwapo rin naman. Walang kapansanan.

HINDI rin naman siya inakit ni Rose. O kaya ay pinakitaan ng sobrang kabaitan.

Kung ano ang karaniwang pakitungo ng isang empleado sa kaniyang employer, ganoon lamang ang pakitungo ni Rose sa kaniya.

KUNG may katangian man si Rose na unang napansin ni Atty. Henry G. Alejandro ay mahusay itong magtrabaho, na nagpapagaan sa gawain niya.

Gayunman, hindi rin naman masasabing natatanging katangian iyon. Maraming empleado na mahusay magtrabaho, hindi nga lamang napapansin kung minsan ng employer ng mga ito. Pero napapansin iyon ni Atty. Henry G. Alejandro.

Magalang ding makiharap si Rose sa mga kliyente at magalang din kung makipag-usap sa telepono. Kaya hindi naaasiwa ang mga kliyente ng law office.

Lagi ring nakangiti si Rose. Masarap din itong kausap. Masaya siya na kasama sa opisina si Rose.

Higit sa lahat, alam nito kung kailan tatahimik kapag nag-iisip siya. Nakapagtatrabaho siya nang maayos, na napakahalaga para sa kaniya.

MABAIT si Atty. Henry G. Alejandro sa kaniyang mga empleado, na bukod kay Rose ay kinabibilangan ng isang clerk, isang liaison officer at ng kaniyang driver.

Ibinibigay niya ang sapat na sahod at kumpletong benepisyo ng mga ito. Maayos din ang pakitungo niya.

Ipinagtatanggol niya ang mga manggagawa laban sa mga abusadong employer, kahit libre ang serbisyo niya, kaya lalong hindi niya aargrabyaduhin ang sariling mga empleado.

Kumikita siya nang maayos at kinikilala. Naiisip niya na malaki ang naitutulong ng mga ito sa kaniya.

HABANG nagtatagal, lalo niyang inaasahan si Rose sa gawain niya.

Nang malaon, isinasama na niya ito sa mga lakad niya. Sa dami ng iniisip niya, kailangan niya ng magpapaalala sa kaniya ng mga appointment niya at ng mga napag-uusapan nila ng kaharap.

Nang malaon pa, naging hingahan na rin niya ito ng mga problema. Hindi nga nito akalain na nagkakaroon pa rin pala ng problema ang tulad niya.

“Lahat ng tao e nagkakaproblema,” banggit niya kay Rose.

“Sabagay nga po,” sang-ayon nito.

ABALA sa kaniyang propesyon, nawalan siya ng panahong manligaw. O baka talagang wala pa lamang siyang nagugustuhan. Kaya wala siyang girlfriend.

Nagsimulang mapansin niya si Rose. Napakatamis talaga nitong ngumiti. Natural na natural ang pagtawa nito. At simpatika kung tumingin.

Gayon na lamang ang selos niya nang malaman niya mula mismo kay Rose na may nanliligaw na pala rito. Hindi nga lamang nito masundo si Rose sa opisina dahil nagtatrabaho rin ito.

Clerk sa isang kompanya sa Makati City ang lalaki. Sabi ni Rose, hindi naman ito guwapo.

Hindi pa naman ito nobyo ni Rose. Pero malay niya, baka nagugustuhan na rin ito ni Rose.

Kahit nginangatngat ng selos ang puso niya, hindi niya binago ang pakikitungo kay Rose, lalo pa ngang naging maganda. Kahit pa nobyo na nito ang lalaki, itutuloy pa rin niya ang magandang pakita kay Rose dahil iginagalang niya ang karapatan at kalayaan nito.

Sa bandang huli, nanaig sa larangan ng pag-ibig ang kilala at guwapong abugado sa karibal na clerk.

Nahuhulog na rin pala ang loob ni Rose sa kaniya dahil sa maayos niyang pagtrato sa kaniyang mga empleado. Tuluyan nang nahulog ang loob nito sa kaniya dahil sa napakaganda niyang pakitungo rito nitong bandang huli.

NAIPASYA niyang pakasalan si Rose.

Alam niya sa kaniyang sarili na mapalad siya na mapangasawa si Rose.

Ano pa nga ba ang hahanapin niya kay Rose?

Masaya siya na kasama ito.

Magkasundo sila.

Kapag naging misis niya si Rose, puwedeng gugulin na nito ang buong panahon sa pag-aasikaso sa kaniya at sa magiging mga anak nila. Masusubaybayan nito nang husto ang paglaki ng mga ito. Naniniwala siya na karapatan ng bawat bata na lumaki nang maayos. Itutuloy na lamang ni Rose kung ano ang ginagawa nito sa ngayon. Wala itong isasakripsiyong career na ayaw niyang mangyari sa kapwa. Naniniwala siya na karapatan ng bawat tao na abutin ang pangarap at matamo ang ganap na potensiyal. Pag-asenso pa nga para kay Rose na mapangasawa siya.

Hindi na naman niya kailangan ng asawang malakas kumita dahil maayos na ang kita niya.

May karapatan siyang magpakasal at bumuo ng pamilya. May kalayaan siyang piliin ang dalagang pakakasalan niya.

Naniniwala siya sa pagkakapantay-pantay ng lahat ng tao. Kaya kahit hindi nanggaling mula sa nakaririwasang pamilya at walang mataas na pinag-aralan si Rose ay puwede itong makapag-asawa ng nakaririwasa sa buhay at may mataas na pinag-aralan na tulad niya.

Kumbaga sa kaso, ipaglalaban niya ang pag-iibigan nila ni Rose.

PERO taliwas sa kaniyang inaasahan, hindi naman tumutol ang mga magulang niya bagama’t hindi rin naman natuwa ang mga ito. Wala namang sinabi ang dalawang kapatid niya.

“Nasa hustong gulang ka na. Nasa pagpapasya mo na iyan,” sabi ng ama.

“Kung saan ka liligaya, doon kami ng ama mo,” sabi ng ina niya.

Alam nga pala ng mga ito na pinag-iisipan muna niya nang husto bago siya magpasya. Kaya alam ng mga ito na napag-isipan na niya nang husto bago siya nagpasyang pakasalan si Rose, naisip niya.

TALIWAS din sa kaniyang inaasahan, kung ano ang kilos ng mga bisita sa karaniwang kasalan ay ganoon din naman ang kilos ng mga bisita sa kasal nila ni Rose. Panay ang ngiti ng mga ito. Binabati sila.

Naisaloob niyang puwedeng hindi lamang nagpapahalata ang mga ito pero nagtataka kung bakit si Rose ang pinakasalan niya.

Pero naisaloob din niyang puwede rin namang hindi na nagtataka ang mga ito dahil kilala siya sa pagtatanggol sa mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao, na karamihan ay maralita.

Baka nga mas pintasan pa siya ng mga ito kung hindi niya pinakasalan si Rose dahil lilitaw na ipokrito siya, naisaloob pa niya.

Sa ano’t anuman, hindi siya nananangan sa haka-haka. Ang lagi niyang pinanghahawakan ay ang aktuwal.

Maayos ang ipinakikitang pagtanggap ng mga kakilala niya sa pagpapakasal niya kay Rose. Kaya iyon ang titingnan niya.

MATAMIS ang pagsasama nila ni Rose. Maligayang-maligaya siya.

Lalo niyang napaghuhusay ang gawain niya. Lalo rin siyang gumuwapo.

Gumanda rin naman si Rose.

Sinasabi ng mga kakilala nila na napakapalad ni Rose sa kaniya.

Napakapalad din niya, binabanggit niya, maintindihan man siya o hindi ng kausap.

MATUTULOG na sila. Nakapaligo na si Rose. Pilya ang pagkakangiti nito sa kaniya.

Alam niya, talagang napakapalad niya. Hindi sexy starlet si Rose. Pero basta sigurado siya na talagang napakapalad niya.

Siya na lamang ang makakaalam kung bakit.

Alangan namang ikuwento niya sa iba ang misis niya.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Taliwas sa inaasahan

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Panghihinayang

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

“HINDI ako makakasama sa birthday party,” sabi ni Vir kay Jocelyn.

“H-ha? B-bakit?” tanong ng girlfriend.

“Sasamahan ko ang mother ko sa tita kong balikbayan.”

“Di ba puwedeng ibang kapatid mo na lang ang sumama?”

“Me lakad din ang mga pamilya ng mga iyon.”

“Bale ba, nakapangako na ako na dadalo.”

“Makakapunta ka pa rin naman. Ako lang ang hindi.”

“P-pero gusto ko’y kasama ka. Inaasahan din doong kasama kita.” Nasa boses na nito ang pagtatampo.

Hindi niya pinansin ang pagtatampo nito. “Hindi nga ako puwede,” giit niya.

Walang sagot.

“Sige na. Saka na lang uli tayo mag-usap.”

Wala pa ring sagot.

Pinindot niya ang end key ng kanyang cellphone.

Kilala niya ang kanyang girlfriend. Mahilig ito sa pakikisalimuha sa mga tao. Kapag nangako ito ay pilit nitong tinutupad. Kaya natitiyak niyang tutuloy pa rin ito sa birthday party. Magsisimula iyon alas-4 ng hapon upang makapagsimba sa umaga ang mga dadalo na nagsisimba pag araw ng Linggo.

Magtataksi na lamang ito mula sa bahay ng mga ito sa Pasay City papunta sa bahay sa Las Piñas City ng kaopisina nitong magdaraos ng birthday.

Sasabihin nito sa mga kakilala nila na hindi talaga puwedeng hindi niya samahan ang kanyang ina kaya hindi siya nakasama. Mahihiya ito na isipin ng mga iyon na hindi niya ito binibigyan ng importansiya.

Totoo namang pupuntahan ng ina niya ang kapatid nitong balikbayan.

Totoo ring ipagmamaneho niya ito. Matanda na at may sakit ang ama niya, hindi na puwedeng magmaneho.

Totoo ring malimit na namamasyal ang mga pamilya ng tatlong kapatid niya pagkakatapos magsimba pag araw ng Linggo. Siya ang bunso at tanging wala pang sariling pamilya sa kanilang apat na magkakapatid. Nakapagsimba na siya, kasama ang mga magulang.

Pero hindi muna niya inalam kung lalakad nga ba lahat ang mga pamilya ng mga kapatid niya. Kung may pamilyang hindi lalakad, puwedeng doon kumuha ng sasama sa kanilang ina.      

Sakali mang lahat ay may lakad, puwede naman niyang pakiusapan ang isang pinsan niya upang ipagmaneho ang kanyang ina.

Kung hindi pa rin uubra, puwede siyang umupa ng magmamaneho para sa ina niya.

Hindi niya sinikap na masamahan ang girlfriend dahil tinatabangan na siya rito.

Ilang beses na ngang hindi niya ito sinamahan sa lakad.

Nitong mga huling araw, marami na siyang napupuna kay Jocelyn.

Kahit maliit na bagay, tulad ng napatagal nang kaunti ang pag-iwan nito sa kanya sa mesa dahil may kausap ito, ay nagiging malaking isyu. Kahit pa nga alam niyang mahilig lamang talaga itong makipagsosyalan. At lalaki man ang kausap nito, alam niyang bahagi lamang ito ng pakikipagsosyalan ng girlfriend.

“Pinabayaan mo na naman akong nag-iisa,” paninita niya.

“Me mahalaga lamang kaming pinag-usapan,” tugon nito, nagpapaunawa ang boses at mga mata.

“Napakahalaga pala kaya pinabayaan mo na ako…”

“Hindi naman sa ganoon. Pero kung talagang hindi mo nagustuhan, sorry na talaga.”   Parang maiiyak na ito.

Noong unang makita niya si Jocelyn sa isang birthday party rin ay hinangaan agad niya ito. Kakilala nito ang may kaarawan. Isinama naman siya ng isang kakilala ng may kaarawan.

Halatang nagpaayos ito ng buhok, na ipinakahulugan niyang pinaghahandaan nito ang pagdalo sa mga okasyon. Bakit nga, halatang mamahalin ang damit at pares ng sapatos nito.

Nang tumayo ito, nakita niyang angkop na angkop ang balingkinitan nitong katawan sa taas nitong mahigit limang talampakan.

Maganda itong magdala ng damit. Sosyal kumilos. At magandang maglakad.

Nalaman niyang administrative assistant ito sa isang kompanya sa Makati City.

Pagkaraan ng tatlong linggong ligawan, sinagot siya nito.

Pero habang nagtatagal, napupuna na niya ang ilang bagay na ayaw niya sa girlfriend.

Totoo, wala siyang problema na kasama ito sa mga okasyon dahil kayang-kaya nitong dalhin ang sarili.

Pero hindi ito malambing.

Mas gusto nito na dumadalo sila sa mga okasyon kaysa kumain sila sa labas na silang dalawa lamang.

Hindi rin ito marunong magluto.

NAAALALA niya si Pearl.

Tandang-tanda niya ang masigla nitong tawa. Napapangiti ang mga kumakain sa karinderya kapag naririnig ang tawa nito. Nakakahawa ang pagkamasayahin ni Pearl.

Malimit itong tumawa habang kausap ang mga babaeng tagapagsilbi ng pagkain sa karinderyang iyon sa Parañaque City.

Lagi itong nakangiti kung makiharap sa mga kustomer.

Naaalala rin niya ang matataba nitong balikat. Hindi naman napakataba, mataba lamang, dahil hindi naman napakataba ni Pearl. Kung mataba man ito, may hubog pa rin ang katawan.

Maputi ito.

Makinis.

Si Pearl ang tumatao sa karinderya, na pag-aari ng mga magulang nito.    

Nalaman niyang nagtapos ito ng BS in Commerce.

Sabagay, naisaloob niya, mas malaki ang kinikita sa pagtatayo ng karinderya kaysa pamamasukan sa kompanya. Maganda lamang ang bihis ng mga nag-oopisina.

Maraming kumakain sa karinderya nina Pearl palibhasa’y masarap ang luto, malinis at abot-kaya ng bulsa ang halaga.

Sinasabi ng mga tagapagsilbi ng pagkain na mahusay talagang kusinera ang ina ni Pearl. Namana raw ni Pearl sa ina ang husay sa pagluluto at hilig sa pagnenegosyo.

Siya ay nakatira sa City of Imus (munisipalidad pa noon), Cavite. Ang opisina ng pinagtatrabahuhan niyang construction firm ay nasa Makati City. Kung paano siya nakarating sa karinderyang iyon ay dahil site engineer siya sa proyekto nila sa Parañaque City. Licensed civil engineer si Vir. Malapit ang karinderya sa construction site.

Nahahalata niya na may crush sa kanya si Pearl.

Kahit ang mga kasamahan niya sa itinatayong gusali ay nagsasabing may crush sa kanya ang dalaga. Halatang-halata, sabi ng mga ito.

Gayunman, wala siyang gusto kay Pearl. Kaya hindi niya ito nililigawan kahit wala naman siyang girlfriend noon.

Totoo, nababaitan siya kay Pearl. Hinahangaan niya ang maayos nitong pakikitungo nito sa mga tauhan nito.

Hanga rin siya sa mga babaeng mahusay magluto.

Nakikita niyang maraming construction worker na hanga kay Pearl. Baka nga isa pang dahilan kaya maraming kumakain sa karinderyang iyon ay upang makita si Pearl.

Pero ang tipo niyang babae noon ay sosyal.

Sa isip niya, hindi niya maipagmamalaki sa mga kakilala ang gawain nitong tumatao sa karinderya.

Natapos at natapos ang itinayo nilang dalawampung palapag na gusali na hindi niya niligawan si Pearl gayong doon lagi siya kumakain sa karinderya.

INIISIP niya ngayon na tiyak na masarap araw-araw ang kinakain ng magiging pamilya nila kung napangasawa niya si Pearl dahil mahusay itong magluto.

Lagi silang nagtatawanan dahil masayahin ito.

Naaalala rin niya ang matataba nitong balikat. Ang sarap sigurong pisil-pisilin ang mga iyon palibhasa’y napakakinis pa!

Naiisip din niyang maganda ang hanapbuhay nito. Maayos na ang kinikita, marami pang maliliit ang kinikita na nagkaroon ng maayos na kakainan.

Bakit nga ba hindi niya niligawan noon si Pearl?

Sana’y binigyan niya ito ng pagkakataon sa puso niya, na natagpuan niya ngayon na pagbibigay rin pala ng pagkakataon sa kanyang sarili, naisaloob niya. Kung kailan matagal na silang hindi nagkikita, limang taon, saka pala niya ito hahanap-hanapin.

Sana’y hinanapan na niya ito noon pa man ng magagandang katangian na nang malaon ay makikita rin pala niya, paninisi niya sa sarili.

May pitong buwan na ang nakararaan, nagawi siya sa lugar na iyon sa Parañaque City.

Natutuwa siya na maalala ang nakaraan kaya pumasok siya sa karinderyang iyon upang kumain.

Natatandaan pa siya ng ina ni Pearl. Ikinuwento nito sa kanya na nag-asawa na si Pearl. May sarili na itong restaurant.

Kung maibabalik lamang ang nakaraan, liligawan niya si Pearl.

NAIPASYA niyang bigyan pa ng pagkakataon sa puso niya si Jocelyn. Naisip niyang baka kung kailan mawala na sa kanya ang girlfriend, saka siya sobrang magsisi, tulad ng nangyari sa kanya kay Pearl.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Ang dalagang nakapaligo na bago mag-ehersisyo

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

MALAYO pa si Carol ay natanaw na niya. May kasama ito, na babae rin, habang naglalakad. Nag-eehersiyo ang dalawa.

Katatapos pa lamang niyang mag-agahan kaya nagpapahinga muna siya bago maglakad patungo sa paradahan ng mga pedicab na naghahatid sa abangan ng mga sasakyan sa highway. Papasok siya sa opisina.

Sa terrace siya nagpahinga upang magkita sila ni Carol kapag naglalakad na ito sa block nila. Usapan na nila ito kahapon pa.

“Hi!” bati niya kay Carol nang nasa tapat na ito ng bahay nila.

“Hi!” tugon nito. Tumigil ito sa paglalakad. Tumigil din ang kasama nito na sa tingin niya ay nanay na, nasa kuwarenta anyos ang edad.

“Walang gumagalang aso sa lugar namin, ano?” banggit niya.

“Oo nga,” tugon nito, nakangiti.

“Masarap maglakad sa lugar namin.”

“Oo nga,” sang-ayon ng dalaga.

“Sige,” sabi niya kay Carol na waring naghihintay kung may sasabihin pa siya.

“Sige,” tugon nito. At ipinagpatuloy ng dalawa ang brisk walking.

Sinundan niya ng tingin si Carol. Parang matatapilok ang dalaga sa sementadong kalsada.

Parehong naka-t-shirt, shorts at rubber shoes ang dalawa. Talagang pang-ehersiyo ang outfit. Pero may napuna siya kay Carol: bakit nakapaligo na ito bago mag-ehersisyo?

Kahit nakatira sila ni Carol sa iisang subdibisyon, kahapon lamang sila nagkakilala. Pareho silang nagpunta sa isang birthday party sa subdibisyon nila.

Si Aling Edna, nakatira rin sa subdibisyon nila, ang nagpakilala sa kanila sa isa’t isa. Una silang naging magkakilala ni Aling Edna dahil malimit silang magkasabay sa pag-aabang ng sasakyan sa umaga patungo sa trabaho. Nag-oopisina rin ito sa Makati City. Noong una, inililibre pa niya sa pamasahe ang babae, na sa tantiya niya ay mahigit 40-anyos. Pero sinabihan niya nito na magkaniya-kaniya na silang bayad dahil pareho naman silang sumusuweldo.

Nang ipakilala sila sa isa’t isa, nagbibiro pang binanggit ni Aling Edna na binata pa siya at dalaga naman si Carol.

Nalaman niya na nasa third year si Carol sa BS in Computer Science. Binanggit naman niya na katatapos pa lamang niya ng pag-aaral at nagtatrabaho na siya.

Taga-block 8 ito, kapitbahay ni Aling Edna. Medyo malayo ang lugar ng mga ito sa lugar nila.

“Taga-block 16 naman ako,” sabi niya.

“Maaso ba roon?” tanong nito.

“Me mga aso pero nakakulong naman o nakatali,” sagot niya. “Bakit?”

Napatawa si Carol nang makitang nagtaka siya sa tanong nito. “Naglalakad kasi ako sa umaga. Iyon ang exercise ko,” paliwanag nito.

“A,” nasabi niya, napangiti, nang maliwanagan kung bakit ganoon ang tanong ni Carol. “Masarap namang maglakad sa lugar namin.”

“Pinipili kasi namin ng kasama ko ang mga lugar na lalakaran namin. Umiiwas kami sa mga lugar na maraming nakagalang aso.”

“Anong oras ba kayo kung maglakad?”

“Basta maliwanag na. Naglalakad na kami.”

“Subukin mong maglakad sa lugar namin.”

“Sige.”

Sa sumunod na mga araw, patuloy sa pagdaan si Carol at ang kasama nito sa tapat ng bahay nila habang nagbi-brisk walking. Lagi rin silang nagbabati ng dalaga. Tulad ng dati, nakapaligo na ito.

Ang kapitbahay nilang matandang babae ay natatawa kay Carol.

“Ano ba naman ang babaeng iyon, nakapaligo na at namamango bago mag-ehersisyo,” sabi nito. “Parang baligtad!”

Hindi siya kumibo. Nagtataka rin siya kung bakit nakapaligo na si Carol bago mag-ehersisyo. Nang magkakilala sila, napuna niyang malinis ito sa katawan. Kaya halos sigurado niyang maliligo uli ito bago pumasok sa pamantasan.

Habang naglalaon, tumatagal na ang pag-uusap nila ni Carol. Kung minsan, sinasabayan na niya ito ng paglalakad habang patungo siya sa paradahan ng mga pedicab.

“Ayaw mo bang mag-exercise?” tanong nito sa kaniya minsan. Sa tinig nito, ang ibig-sabihi’y mag-ehersisyo rin sana siya.

“Gagahulin ako sa oras. Naghahanda ako sa pagpasok sa opisina,” sagot niya.

“Kailangan ng katawan natin ng exercise,” sabi nito.

“Nag-e-exercise naman ako. Kapag nasa opisina, panay ang tayo at lakad ko. Hangga’t maaari, hagdan ang ginagamit ko,” tugon niya, nakangiti.

Napatawa si Carol, halatang nagustuhan na rin ang sagot niya.

Napatawa rin siya.

Ayaw niyang bigyan ng kahulugan ang pagdaan ni Carol sa tapat nila habang nag-eehersisyo.

Malay niya, baka gusto lamang talaga nitong maglakad sa lugar na walang gumagalang aso at may kakilala upang ligtas ang pakiramdam nito.

Kung nagtataka man siya kung bakit nakapaligo na ito bago mag-ehersisyo, iniisip niyang baka ang dahilan ay upang mabilis na ang paliligo nito pagkatapos mag-ehersisyo. Baka sa tingin nito ay ganoon ang mabuti sa katawan.

Kahit ang suhestiyon nitong mag-ehersisyo rin siya ay ayaw rin niyang bigyan ng kahulugan.

Kahit nakakasabay niya si Aling Edna sa pag-aabang ng sasakyan ay wala siyang binabanggit tungkol sa napupuna kay Carol.

Gayunman, habang nagtatagal ay nag-iisip siya. May nababasa siya sa mga mata at kilos nito.

Kahit ang matandang babae na kapitbahay nila ay may napupuna.

“Wala ka bang napapansin sa babaeng iyon na nagpapaganda muna bago magpapawis?” sabi nito.

“Bakit po?”

“Sa tingin ko, me nagugustuhan ang babaeng iyan. Ayaw makita ng nagugustuhan niya na me muta siya kaya naliligo na agad. Gusto niya na kapag nagkita sila ng nagugustuhan niya e malinis siya at namamango.”

Nang hindi siya kumibo, nagpatuloy ito:

“Me mga natatawa na sa babaeng iyan sa lugar natin. Bakit daw naliligo muna bago mag-ehersisyo.”

Sa kaniyang sarili, parang alam na niya ang dahilan kaya naliligo muna si Carol bago mag-ehersisyo. Gayunman, gusto pa rin niyang makatiyak.

Nang magkita sila ni Aling Edna sa abangan ng sasakyan, tinanong niya ito:

“Me boyfriend na po ba si Carol?”

“Me mga nanliligaw pero ang alam ko e wala pang boyfriend,” tugon nito.

“Crush po?”

“Wala naman akong alam sa lugar namin. Kung meron, dapat nabalitaan ko na.”

Nang wala siyang sinabi, nagpatuloy si Aling Edna:

“Alam mo, nagtatanong din tungkol sa iyo si Carol. Itinatanong din sa akin ni Carol kung me girlfriend ka na. Sabi ko e hindi ko alam. Me girlfriend ka ba?”

“Wala po.”

“Nililigawan?”

“Wala rin po.”

“Alam mo, me mga natatawa na riyan ke Carol. Naliligo muna bago mag-exercise. Dati naman, hindi muna naliligo iyan bago maglakad. Kelan na lamang!”

Alam na niya kung bakit naliligo muna si Carol bago mag-ehersisyo. Maliit na maliit ang tsansa na magkamali siya ng sapantaha.

Maaaring may mga nagtatawa kay Carol. Pero siya ay hindi. Hinaplos ang puso niya ng dahilan sa paliligo muna nito bago mag-ehersisyo.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Mapangalaga

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

“‘ASAN si Elbert?” tanong ni Jimmy sa misis niya pagpasok niya ng bahay nila.

Pag-uuwi niya galing sa trabaho ay karaniwang dinaratnan niya ang kaniyang mag-iina na nasa labas ng bahay nila. Nakikipaglaro ang kanilang panganay sa mga kapuwa-bata habang ang misis niya at ang tatlong taong gulang nilang bunso, babae, ay nanonood sa mga ito.

Pero ngayon, wala sa labas ang mag-iina niya.

“Nasa kuwarto si Elbert,” tugon ng misis niya. Inaayos nito ang puwesto ng mga kasangkapan sa salas nila. Ang bunso nila ay nanonood ng TV.

“Ha? Masama ba ang pakiramdam?”

Humarap ito sa kaniya. “Masama ang loob.”

“Bakit?”

“Alam mo na. Tungkol sa bisikleta.”

Pinuntahan ni Jimmy ang silid-tulugan ng panganay nila. Nakahiga sa kama ang anak. Nilapitan niya ito. Nakita niyang tulog ito. Sinapo niya ang noo nito. Dinama ang leeg nito. Hindi naman mainit ang anak. Wala itong sakit. Lumabas siya ng kuwarto.

“Nakatulog si Elbert,” sabi niya sa misis niya.

“Nakatulog sa sama ng loob,” komento nito habang ipinagpapatuloy ang ginagawa.

“Nabanggit mo ba sa kaniya kung bakit ayaw ko siyang ibili ng bisikletang dalawa ang gulong?”

“Hindi. Hindi ako sang-ayon sa dahilan mo kaya ayaw mo siyang ibili ng bisikletang dalawa ang gulong.”

Hindi pa rin sinasabi ni Jimmy sa anak ang tunay na dahilan kaya alanganin siyang ibili ito ng bisikletang dalawa ang gulong.

Alas-7 na ng gabi nang magising si Elbert. Tahimik na sa paligid. Nakauwi na ang mga batang naglalaro sa kalsada sa subdibisyon nila. Hinintay talaga nila itong magising upang sabay-sabay silang maghapunan.

“Daddy, kelan n’yo po ako ibibili ng bisikleta?” tanong ng panganay nang kumakain na sila.

“Anak, pinag-iisipan ko pa,” sagot niya, tulad ng dati.

“Sige po. Sabihin n’yo po sa akin pag nakapag-isip na po kayo. Kasi po, ang mga kalaro ko po e me mga bisikleta na.”

Nakikita niyang nakikinig ang misis niya habang sinusubuan nito ng pagkain ang kanilang bunso.

Alas-10 na siya nakapasok ng kuwarto dahil sinamahan niya sa salas ang panganay. Kahit tapos na nitong gawin ang assignment sa paaralan ay nanood pa ito ng TV. Hindi agad ito inantok palibhasa’y nakatulog nang hapon.

“Ano ngayon ang balak mo?” tanong ng misis niya. Tulog na ang bunso nila na kasama nila sa kama kung matulog.

“Pinag-iisipan ko.”

“Pero kailangan mo nang magpasiya. Naghihintay ang anak mo,” paalala nito.

ISANG linggo na ang nakararaan nang unang magsabi ang panganay nila tungkol sa bisikletang dalawa ang gulong.

“Daddy, me bisikleta na rin po si Patrick, ‘yung dalawa ang gulong,” simula nito.

Halos alam na niya ang kasunod na sasabihin ng anak pero hinintay pa rin niya na magpatuloy ito.

“Daddy, gusto ko rin po ng bisikletang tulad kina Patrick,” patuloy nito.

Hindi siya kumibo.

“Sige na po, daddy,” dagdag nito.

“Titingnan ko, anak,” sinabi niya.

Si Patrick ay isa sa mga kalaro nito. Unang nagkaroon ng bisikletang dalawa ang gulong si Bobby.

Nang makita niyang may mga bisikletang dalawa ang gulong ang mga kalaro ng anak, kinabahan na siya na magpapabili rin ito.

Dati nang may bisikleta si Elbert. Nakadalawang bisikleta na nga ito. Pero tatlo ang gulong ng mga iyon.

Hindi sila nakaririwasa pero hindi rin naman maralita. Supervisor siya sa isang pabrika sa barangay nila. Ang misis niya ay nag-aasikaso sa kanilang mag-anak at sa bahay nila. Hindi pera ang dahilan kung nag-aalangan man siyang ibili ng bisikletang dalawa ang gulong ang anak. Kapag sa tingin niya ay kailangan talaga ng anak, nagtitipid siya upang mabili iyon. Nangangamba siyang baka mabangga ito ng sasakyan kapag sanay na itong mamisikleta at gumagala na sa subdibisyon nila.

Mapangalaga si Jimmy sa kaniyang pamilya. Tinitiyak niyang ligtas at nasa maayos na kalagayan ang mga ito. Ang dalawang anak ay kumpleto sa pagkain at bitamina. Kumpleto sa bakuna ang dalawa. Kaunting ubo lamang ay dinadala agad niya sa duktor ang mga ito.

Sinisikap din niyang maging masaya ang mga ito. Ipinapasyal niya ang mag-iina niya. Ibinibili ng laruan ang mga anak.

Gusto niyang lumaking maayos ang dalawang anak.

Nang sumunod na araw, binanggit uli sa kaniya ni Elbert ang tungkol sa bisikletang dalawa ang gulong.

“Daddy, kelan mo po ako ibibili ng bisikletang dalawa ang gulong?”

“Nag-iisip pa ako, anak.”

“Daddy, bakit po nag-iisip ka pa? Ayaw mo po ba akong ibili ng bisikletang dalawa ang gulong?”

“Hindi sa ganoon, anak. Nag-iisip lang talaga ako,” sagot niya.

“Daddy, sige po.”

Hindi niya sinasabi sa anak ang tunay na dahilan dahil ayaw niyang magpunla ng takot sa dibdib nito. Gusto niyang magkaroon ng tiwala sa sarili ang anak. Kaya ang lagi na lamang niyang naisasagot ay pinag-iisipan pa niya.

Kinausap na rin siya ng misis niya.

“‘Wag kang mag-isip ng kung anu-ano. Makapag-iingat naman ang anak mo,” komento nito nang sabihin niya ang dahilan.

“Oo. Pero alam mo rin namang nangyayari ang aksidente.”

“Alam ko. Pero ano naman ang gusto mong mangyari sa anak natin, hanggang dito na lamang sa harap ng bahay natin?”

“Hindi ganoon.”

“Ganoon naman pala. Lumalaki na ang anak natin. Nag-iiba ang gusto niyan. Gusto rin niyan na mayroon siya kung ano mayroon ang mga kapuwa-bata. Gusto rin niyang subukin kung ano ang ginagawa ng mga kalaro niya.”

Nang hindi siya kumibo, nagpatuloy ang misis niya:

“Pitong taon na ‘yan. Makapag-iingat na ‘yan. Ayaw rin naman ng mga nagmamaneho na makaaksidente kaya nag-iingat din ang mga ‘yon. Minsan lang magiging bata ang anak mo, gusto mo bang maging malungkot pa? Gusto mo bang lumaking hindi normal ang anak mo? Mahina ang loob?”

Sang-ayon siya sa misis niya na kailangan na talaga niyang magpasiya. Hindi titigil sa paghihintay ng sagot ang anak.

Matagal nang tulog ang misis niya ay mataman pa rin siyang nag-iisip. Sa isipan niya, kung minsa’y nakikita niya ang anak na lumiliko sa isang kanto habang namimisikleta nang biglang may paparating na kotse. Pero nakikita rin niya sa isipan niya ang anak na malaki na pero mahina ang loob at hindi marunong magdesisyon.

Kinabukasan ng umaga, nakabuo na siya ng pasiya.

Inabutan niya ng pera ang misis niya. “Sige, ibili mo na ng bisikletang dalawa ang gulong si Elbert. Sigurado kong kasiya na ang perang ‘yan. Lumakad kayo paglabas n’ya sa school,” aniya. “Isama n’yo na si Karen.” Karen ang pangalan ng bunso nila.

“Sige,” tugon ng misis niya, nakangiti.

Pag-uwi niya kinahapunan galing sa trabaho ay nadatnan niya ang mag-ina niya na nasa kalsada. Tinuturuan ng misis niya si Elbert na mamisikleta. May isang kapitbahay nilang babae na karga ang bunso nila.

“Daddy, me bisikleta na po ako!” bati sa kaniya ng anak. Nakangiti ito. Nakangiti rin ang misis niya.

“Oo,” tugon niya, nakangiti rin. Nagtuloy siya sa loob ng bahay upang magpalit ng damit.

Pinangangalagaan niya ang mga anak niya kaya pinayagan niya ang panganay na mag-aral mamisikleta sa dalawa ang gulong. Kapag sanay na sa pamimisikleta niyon, hahayaan niyang umikot ito sa subdibisyon nila kasama ang mga kalaro kahit hindi nila nakikitang mag-asawa.

Lumalaki na ang kanilang anak. Susubok ito ng mga bagong karanasan. Haharap sa buhay. Lalawak ang kikilusan nito. Kailangan itong handa. Kailangang matuto.

Kahit hindi pa niya lubusang maialis sa isip ang pag-aalala, alam niyang hindi niya aawatin ang anak sa pamimisikleta nang dalawa ang gulong.

Lalakasan niya ang kaniyang loob. Hindi siya magiging hadlang sa paglago ng anak. Palalayain niya ito bagama’t naroon pa rin ang pagsubaybay niya.

At umusal siya ng dalangin:

“Ama naming Diyos na makapangyarihan sa lahat, hiling ko pong ingatan Ninyo ang anak ko…”

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Malasakit

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

NOONG una, hindi makapaniwala si Anton na malasakit na malasakit lamang talaga ang dahilan sa pagtulong ni Rico sa kapuwa.

Sa isip niya, baka may pinupuntirya ito. Halimbawa’y kakandidato.

“Alam mo na,” sabi niya sa misis niya, “nagpapakilala muna.”

“Malay naman natin, baka gusto lamang talagang tumulong niyong tao,” tugon ng misis niya. “Hindi pa naman natin siya nakikitang lumalapit kahit saang partido.”

Sabagay, naisaloob niya, bagama’t maraming beses na nilang nasaksihang may kababayang aastang matulungin sa kapuwa, iyon pala’y nagbabalak lamang kumandidato, nasasaksihan din naman nilang may mga tao pa ring tumutulong sa kapuwa dahil lamang sa malasakit sa mga ito.

Mula nang mapag-usapan nilang mag-asawa iyon, marami pang kabataang maralita na gustong mag-aral ang natulungan ni Rico, marami pang maysakit na walang naitatabing pera ang pamilya para sa biglaang pangangailangan ang napautang ni Rico nang walang tubo at maraming-marami pang de-lata, instant noodles at kamiseta ang naipadala ni Rico sa mga nasalanta ng bagyo at lindol.

Gayunman, ni kagawad ng barangay nila ay hindi pa rin kumakandidato si Rico.

NANG malaon, naranasan din niyang matulungan ni Rico. Nawalan siya noon ng trabaho pero nakakuha naman siya ng separation pay.

Higit kaysa pinautang o binigyan ng pera ang ginawa nito para sa kaniya. Tinulungan siya nitong makapagtayo ng kantina sa isang pabrika sa barangay nila. Kaibigan nito ang namamahala sa pabrika. Nagkaroon siya ng pagkukunan ng ikabubuhay.

Bilang pasasalamat, nagdala siya ng isang malaking supot ng mga prutas sa bahay nito.

“Nag-abala ka pa!” sabi nito. “Nag-uumpisa ka pa nga lang magnegosyo, binawasan mo pa ang puhunan mo!”

“Maliit na bagay lang ito.”

“Kahit na,” sabi ni Rico. “Mas masaya ako kung pagbubutihin mo ang pagnenegosyo mo.”

Mula noon, malugod niyang binabati si Rico tuwing magkikita sila. Kapag may pagkakataon, nakikipaghuntahan din siya rito. Dumadalo rin ang pamilya niya tuwing may okasyon sa bahay ng mga ito. Inaanyahan din niya ang pamilya nito tuwing may okasyon sa bahay nila.

Nalaman niya na sa pagtulong nito sa kapuwa, mas gusto ni Rico na natututong tumayo sa sariling mga paa ang tinutulungan. Kaya nga, may scholarship program ito para sa masisikap pero mula sa maralitang pamilya na mga estudyante.

Sa tingin din niya, nagustuhan din nito na napalakas niya ang kaniyang negosyo.

Hanggang sa kasalukuyan, hindi naman siya sinisingil ni Rico sa anumang paraan sa ginawa nitong pagtulong sa kaniya.

MAAARING ang itinutulong ni Rico sa kapuwa ay hindi sinlaki ng napapanood sa telebisyon na itinutulong mga artista at pulitiko sa mga kababayan natin tuwing dadalawin ng kalamidad ang Pilipinas.

Pero kung masasabi mang kumikita si Rico nang maayos, hinding-hindi ito kumikita nang sinlaki ng kinikita ng mga artista at pulitiko.

Baka nga kung kukuwentahin ang porsiyento ng itinutulong ni Rico sa kapuwa mula sa kinikikita nito at ang porsiyento ng itinutulong ng mga artista at pulitiko mula sa kinikita ng mga ito, lilitaw na higit na malaki ang itinutulong ni Rico.

Si Rico ay isang licensed civil engineer. May negosyo rin itong construction supplies and hardware store. Nangongontrata ito sa pagtatayo ng gusali at bahay. Kaya kapag nakakakuha si Rico ng proyekto, kumikita pa rin ito sa materyales. Gusto rin naman ito ng mga nagpapatayo ng gusali o bahay dahil hindi na napapamahal, malimit ay nakatitipid pa ang mga ito. Ang misis ni Rico ay isang dentista. Ang panganay ng mag-asawa, babae at dalaga pa, ay dentista na rin. Ang sumunod, babae uli at dalaga pa rin, ay inhinyera. At ang bunso, lalaki naman, ay kumukuha ng medisina.

Ayaw ni Rico na ipaalam sa iba ang pagtulong nito sa kapuwa.

“Ayaw ni Engineer na ikinukuwento namin ang pagpapadala niya ng tulong sa mga binagyo,” sabi noon ng isang tauhan nito, na tagaroon sa kanila, matapos ikuwento ang pag-eempake nila ng mga de-lata, instant noodles at kamiseta upang ipadala sa mga sinalanta ng bagyong Reming na tumumbok sa Bicol Region noong Nobyembre 30, 2006.

Naniniwala naman siya. Wala siyang alam na pinagkuwentuhan nito ng pagtulong sa kaniya.

Siya mismo ang nagkukuwento sa ibang tao kung paano siya tinulungan nito.

Ang mga natulungan ni Rico ang mismong nagkukuwento tungkol sa pagtulong nito sa kanila. Kaya kahit ayaw ni Rico na ipamalita ang pagtulong nito sa kapuwa, nakilala pa rin ito sa pagiging matulungin at naging usap-usapan ang pagtulong nito sa kapuwa:

“Akala ko noon, basta tumutulong e naghihintay ng kapalit. Nagbago ‘yon nang makilala ko si Rico.”

“Sumasaya ang tingin ko sa mundo dahil ke Rico.”

Nababalitaan din niya ang pagtanggi ni Rico sa mga parangal.

“Gusto sana namin siyang bigyan ng pagkilala. Kaya lang, ayaw niya. Sapat na raw sa kaniya na kahit paano’y makatulong sa kapuwa,” kuwento ng isang tagaroon sa kanila, na miyembro ng isang samahang sibiko.

Lalo namang hinangaan si Rico.

“Tunay na tunay ang malasakit ni Rico sa kapuwa,” sabi ng mga nakakikilala rito.

SA nakikita niya, hindi man binalak, nakikinabang din naman si Rico sa pagtulong nito sa kapuwa.

Maraming kumokontrata kay Rico sa pagpapatayo ng gusali at bahay. Kakabit nito, lumalakas din siyempre ang benta ng construction supplies and hardware store nito. Ganito ang naririnig niyang mga komento:

“Siguradong hindi ako napapamahal pag sa kaniya ako bumili o nagpagawa. Hindi naman siya nanloloko ng kapuwa.”

“Para na rin akong tumutulong sa kapuwa pag sa kaniya ako bumibili o nagpapagawa!”

NAISIP niya si Rico dahil sa napapanood niya sa TV at nababasa sa Web.

Binabatikos ang mga artista at pulitiko na ibinabando ang pagtulong nila sa mga survivor ng bagyong Yolanda na sumapol sa Visayas noong Nobyembre 8, 2013:

“Publicity stunt!”

“Huwag na ninyong pagmukhaing namamalimos ang mga biktima ng bagyo!”

“Kung tutulong, tumulong na lamang, huwag nang ipag-ingay pa!”

“Malayo pa ang 2016!”

May ilan din naman na ipinagtatanggol ang mga artista at pulitiko pero kakaunti lamang ang mga ito:

“Tumutulong na nga sila, bakit binabatikos pa?”

May ilan ding artista at pulitiko na galit na sumasagot:

“Kapag hindi kami tumutulong, pinaghahanapan kami. Kapag tumutulong naman kami, binabatikos kami!”

May iba naman na madiplomasya ang sagot:

“Tumutulong lamang kami. Anuman ang maging pananaw ninyo, kayo na ang magdadala niyan!”

Kahit siya, nakikita niyang maraming namimigay ng tulong na gustong kilanlin sa ginagawa. Gusto pa ng mga ito na napapanood sila sa telebisyon.

Sa kaniyang pang-araw-araw na buhay, nasasaksihan din niya ang ilang kakilala at kapitbahay na kakuwentuhan na tuwing may maitutulong sa kapuwa.

Naisaloob niya na malamang na naiinis si Rico sa mga ito.

Bakit nga, naisaloob niya, ibang-iba si Rico sa mga ito. Kapag tumutulong sa kapuwa, tumutulong lang talaga si Rico. Hindi na nito hangad na kilanlin pa. Basta kapuwa na nangangailangan, tinutulungan nito. Hindi rin ito namimili ng oras. Tumutulong ito kahit hindi napupuna ng mundo.

Hangang-hanga talaga siya sa malasakit ni Rico sa kapuwa.

NANG magkita sila ni Rico, binanggit niya ang tungkol sa kapuwa nila na ibinabando ang pagbibigay ng tulong.

“Puwede naman silang tumulong nang hindi na ibino-broadcast pa, di ba? Mas maganda pa nga ‘yon para hindi magmukhang kawawa ang tinutulungan nila,” sabi pa niya.

“Alam mo, naaawa ako sa kanila,” sabi ni Rico matapos siyang magsalita.

“Ha? Bakit naman?” Takang-taka siya.

“Naaawa ako sa kanila dahil tinanggap na nila ang kanilang gantimpala*,” tugon ni Rico.

*Kaya nga, kapag naglilimos ka, huwag mo nang ipag-ingay pa gaya ng ginagawa ng mga mapagkunwari. Naglilimos sila sa mga sinagoga at sa mga lansangan upang sila’y mapuri ng mga tao. Tandaan ninyo: tinanggap na nila ang kanilang gantimpala. Mateo 6:2

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Magkapatid

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

GALIT na galit siya dahil sa ibinalita sa kaniya ni Blessie.

“Nakikita ko pa rin si Linda kina Karen,” sabi nito.

Malapit ang bahay ni Blessie sa bahay ng nakababatang kapatid kaya makikita nga nito iyon.

Kaibigan niya si Blessie. Nagkita sila sa shopping mall na malapit pareho sa mga tirahan nila. Dumaan siya roon paglabas niya ng opisina.

“Talaga?”

“Oo. Kagabi lamang, anduon si Linda,” paniniyak ni Blessie.

Ano ba ang nangyayari sa nakababatang kapatid? naisaloob niya, Hindi ba siya nito pinaniniwalaan?

Pupuntahan niya ang kapatid.

Haharapin niya ito.

ISANG linggo na ang nakararaan, sinadya pa niya ang kapatid sa bahay nito para lamang babalaan laban kay Linda. Ayaw niyang sa telepono lamang sila mag-usap. Gusto niyang makausap ang kapatid nang masinsinan.

Magkaibang barangay ang tinitirhan nila. Kailangan pa niyang sumakay ng pampasaherong dyip, tapos ay magpahatid sa pedicab upang makarating sa bahay ng kapatid na nasa isang subdibisyon. Pinuntahan niya ito kahit gabi dahil nag-oopisina rin ito.

“Karen, mag-iingat ka ke Linda,” sabi niya sa kapatid. “Malamang na alam na niyong mabait ka. Baka samantalahin niyon ang kabaitan mo.”

Nakita niyang nag-isip ang kapatid. “Sige, Ate Emma,” tugon nito kapagkuwan.

“Baka nagbabait-baitan lamang iyon sa simula. Pag malaon, uutangan ka na niyon. Tapos hindi ka na babayaran.”

Nakita niyang pinakikinggan naman nang husto ng kapatid ang bawat sinasabi niya. “Ate Emma, tatandaan ko ang sinabi mo,” sabi nito.

Natuwa siya. “Mabuti naman,” sabi niya.

“Ate Emma, salamat,” sabi pa ng kapatid.

Umuwi pa nga siya noon na may ngiti sa mga labi.

KINAUSAP niya ang nakababatang kapatid dahil nabalitaan niya mula rin kay Blessie na lagi itong pinupuntahan ni Linda. Nag-uusap naman sila noon sa telepono ng kaibigan nang banggitin nito iyon.

Inis at pagkabahala ang nadama niya pagkarinig niyon.

“Hindi ba kilala ng kapatid mo si Linda?” tanong pa ni Blessie

“Malamang na hindi,” tugon niya. “‘Kita mo naman ‘yon, hindi nakikipagtsismisan.”

“Oo nga, ano? Kaya wala siyang nababalitaan.”

“Kakausapin ko si Karen.”

“Sige.”

HINDI siya basta naniniwala sa tsismis. Ayaw niyang basta manghusga ng kapuwa. Kahit may maulinigan siya tungkol sa isang tao, hindi niya basta pinaniniwalaan.

Pero siya mismo ay may pangit na karanasan kay Linda.

“Kailangang-kailangan ko lamang ng pera. Magmamatrikula ang dalawang anak ko. Pahiramin mo muna ako,”pakiusap nito sa kaniya noon. “Babayaran agad kita pag nakuha ko na ang loan ko,” dagdag pa nito.

Naisip niya noon na dapat pinag-iipunan ni Linda ang mga ganoong pagkakataon. Alam naman nitong hindi malaki ang sariling suweldo at suweldo ng mister nito. Gayunman, naawa siya sa dalawang anak nito na mapapatigil sa pag-aaral. Kaya pinautang na rin niya ito.

“Babayaran mo ako agad, ha?” bilin niya.

“Oo,” mabilis nitong sagot.

Pero hindi na siya nito binayaran. Ni wala na siyang nabalitaan tungkol sa sinasabi nitong loan. Hindi niya alam kung sinabi lamang nitong may loan pero wala naman pala o totoong may loan ito pero nang makuha ay nagasta na nito.

Siguro, wala nang ibang matakbuhan si Linda kaya kay Karen na ito nagpupunta, naisaloob niya.

KILALA niya ang kapatid na matulungin sa kapuwa.

Pinakikitunguhan nito kahit ang mga taong wala itong mapapala.

Pinagtitiyagaan din nito kahit ang mga taong mahirap pakisamahan.

Hindi naman siya tutol sa pagtulong sa kapuwa. Kaya lang, sa tingin niya, huwag namang sobra.

Huwag din sa tulad ni Linda na iniiwasan na ng mga kakilala dahil sa kayabangan at pagiging mahilig umutang nang hindi na binabayaran.

Saka sinabihan na niya ang kapatid. Sa tingin pa naman niya noon, pinakinggan nito nang husto ang bawat sinabi niya.

“HINDI ka ba naniniwala sa sinasabi ko sa iyo?” tanong niya kay Karen. Hindi muna siya umuwi. Nagderetso siya sa bahay ng kapatid mula sa shopping mall upang makausap agad ito.

Inaalok siya ni Karen na kumain muna pero tumugon siya na mamaya na lang. Gusto niyang mag-usap muna sila.

Sa mesang kainan sila nag-usap. Nanonood ng TV sa salas ang bayaw niya at dalawang pamangkin kaya hindi naririnig ng mga ito ang pinag-uusapan nilang magkapatid.

“Ate Emma, naniniwala ako sa iyo,” tugon nito.

“Ganun naman pala! E, bakit laging nasa iyo pa rin si Linda?”

Mataman niyang hinintay ang sagot ng kapatid.

“Ate Emma, naaawa lamang ako doon sa tao. Kaya binibigyan ko ng pagkakataon,” tugon nito.

“Iintayin mo pa bang lokohin ka?”

“Kaya nga tinatandaan ko ang sinabi mo. Malalaman ko kung niloloko na niya ako. Tumutulong ako sa kapuwa ko pero hindi naman ako papayag pag alam kong niloloko na ako. Wala pa namang ginagawang mali sa akin ‘yong tao. Kaya bayaaan muna natin siya,” tugon ng kapatid.

Nakita niya ang punto ni Karen. Naisaloob din niyang malamang na nakatagpo ng mga tapat na kaibigan ang kapatid dahil nagbibigay ito ng pagkakataon sa kapuwa, kabilang na ang mga taong walang interesadong maging kaibigan.

“Malay naman natin, baka nahahalata na rin ni Linda na iniiwasan na siya kaya nagbabago na siya. Nalulungkot na rin siya sa nangyayari sa kaniya,” dagdag ng kapatid.

Naisip niyang siya man sa kaniyang sarili, pinipilit niyang baguhin ang ilang gawi. Iniiwasan na niya ang magpuyat dahil matamlay siya kinabukasan. Iniiwasan na niya ang sobrang pagseselos dahil nagkakagalit lamang silang mag-asawa. Mahirap din naman sa kalooban ang magselos. Wala rin naman siyang mapatunayan sa pagseselos.

“Ayokong maging unfair sa kapuwa ko. Kaya lagi akong nagbibigay sa kanila ng pagkakataon,” dagdag pa ng kapatid.

Wala na siyang sinabi. Tutal, nakikita naman niyang kahit matulungin ang kapatid, maaayos naman ang buhay nito. Hindi rin ito nahahawa sa nakapanlalambot na ugali ng ilang taong pinipilit nitong unawain. Mabait lamang talaga ang kapatid pero hindi tanga.

Masaya na siya dahil pinaniniwalaan pa rin naman pala siya nito. Hindi naman talaga siya galit sa kapatid. Galit siya na niloloko ito. Nagmamalasakit lamang siya sa kapatid.

Panatag na rin ang kaniyang kalooban dahil hindi naman ito maloloko nang husto ni Linda.

Hindi rin nasayang ang pagbibigay niya ng payo, naisaloob pa niya. Malamang na nakabuti pa dahil nag-iingat ito. Kung hindi ito nag-iingat, lagi itong maloloko. Sasawa ito sa pagmamalasakit sa kapuwa.

Nakay Linda na kung pipiliin nitong lokohin si Karen na agad matatapos ang pakinabang nito sa sandaling mabuko ito ng kapatid o makipagkaibigan ito nang tapat kay Karen na siguradong tutulungan ito basta matiyak lamang ng kapatid na totoong nangangailangan ito.

Pagkatapos kumain at magpahinga, nagpaalam na siya sa kapatid, sa bayaw at sa dalawang pamangkin.

“Ate Emma, salamat,” sabi pa ni Karen, na inihatid siya hanggang sa gate. Ramdam na ramdam niya kung gaano kataos sa puso nito ang pagpapasalamat.

“Wala iyon,” tugon niya. Hindi na lang niya sinabing higit pa sa ganoong abala ang babatahin niya para sa kapatid dahil baka corny na.

KUNG kanina’y dumating siya na nakasimangot, tulad ng dati’y lumabas uli siya ng bahay ng kapatid na may ngiti sa mga labi.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Ang malalim na iniisip

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

LAGING nag-iisip nang malalim si Gener. Lagi siyang nakasimangot.

Iniisip niya kung may nakakaligtaan o kailangang dagdag na gawin sa kaniyang imprenta.

Pinipilit niyang mapaghusay nang husto ang pagpapatakbo sa maliit niyang negosyong ito.

“Kailangang walang mali at mai-deliver sa oras ang trabaho,” lagi niyang ipinaaalala sa kaniyang mga empleado.

Alam din niya sa kaniyang sarili na parang sirang plaka na siya. Kaya lang, iniiwasan talaga niyang ma-reject ang trabaho o magbayad ng penalty sa bawat araw ng delay sa delivery. Nangangamba rin siyang wala nang magpagawa kung mababalitang mali-mali at hindi makapag-deliver sa oras ang kaniyang imprenta.

Pinipilit din niyang walang aksaya sa imprenta. Tinitiyak niyang angkop ang sukat ng papel na ginagamit upang walang masyadong tapon kapag tinabas na. Tinitiyak niyang na-proofread nang husto ang text bago ikamera upang maiwasan ang pag-uulit. Tinitiyak niyang sapat lamang ang dami ng ginagamit na kemikal. Kahit sa paglilinis ng makina, tinitiyak niyang hindi maaksaya sa kerosene at basahan. Iniipon din niya ang mga pinagtabasang papel at film, lumang plantsa at anumang maibebenta bilang scrap.

Bukambibig niya:

“Kapag me naaksaya, lugi na sa atin ‘yon. Kapag me natipid tayo, tubo na natin ‘yon.”

Pinagtitiyagaan din niya kahit gaano kaselan at kakulit ng kliyente. Tinitiyak niyang naaayon sa nakasaad sa purchase order ang uri, kapal at kulay ng gagamiting papel, ang binding at ang mga kulay ng teksto, imahe at pati mga guhit.

Magiliw siya sa pakikipag-usap sa mga kliyente.

Katwiran niya, kailangang masiyahan ang kliyente upang umulit ng pagpapagawa.

Idinadalangin pa niyang maging maunlad ang negosyo ng mga kliyente niya upang magpatuloy, mas maganda kung madagdagan pa, ang ipinagagawa ng mga ito sa imprenta niya.

Lagi namang may trabaho ang kaniyang imprenta. Maayos ang takbo nito.

Gayunman, lagi pa rin siyang nangangamba na baka biglang mawalan ng trabaho ang imprenta.

Sa anumang dahilan, puwede naman talagang biglang tumigil sa pagpapagawa ang isang kliyente.

Ang imprenta lamang ang pinagkukunan ng pamilya niya ng ikabubuhay.

Parang madudurog na ang puso niya isipin pa lamang niyang may kailangan ang kaniyang mag-iina pero hindi mabili dahil walang pera.

Hindi na lamang niya ipinagmamakaingay pa pero nagmamalasakit din siya sa kaniyang mga empleado. Gusto niyang may pinagkakakitaan ang mga ito.

Kahit ayaw niyang may aksaya sa imprenta, pinasusuweldo niya nang maayos ang mga ito.

Kahit mahigpit siya sa pagtataguyod ng kalidad ng trabaho, tao kung tratuhin niya ang mga ito.

Pero sa pag-iisip niya kung paano lalong mapaghuhusay ang pagpapatakbo sa kaniyang negosyo, nagiging mainitin ang ulo niya.

Nabubulyawan niya ang misis niya.

“Ano ba ‘yon? Ano na naman ba ‘yon?” sasabihin niya kapag wala sa tiyempo ang lapit nito sa kaniya.

“Pasensiya na,” sasabihin na lamang ng misis niya pero halatang nagdaramdam. “Hindi ko alam na me mahalaga ka palang iniisip.”

Atubili sa paglapit sa kaniya ang dalawang anak kapag nakita ng mga ito na nag-iisip siya nang malalim.

Gayunman, hindi niya pinapansin ang mga iyon.

Ang katwiran niya, kapakanan ng mga ito ang iniisip niya.

ISANG gabi, nilapitan siya ng panganay, lalaki at sampung taong gulang. Ang bunso nila ay babae, pitong taong gulang. Sa pasukan, nasa grade four na ang panganay at nasa grade one naman ang bunso.

“Pa, bakit po lagi kayong malungkot?” tanong ng panganay.

“Anak, nag-iisip lang ako.”

“Pa, ano po ang iniisip n’yo?”

“Anak, ang pamilya natin.”

“Pa, bakit po? Me problema po ba sa pamilya natin?”

“Anak, wala. Iniisip ko lang ang gastos natin.”

“Pa, sige po, di na po ako bibili.”

“Anak, bibili ka pa rin.”

“Pa, ‘wag na po.”

“Anak, bakit?”

“Pa, kasi po gastos po ‘yon.”

“Anak, okey lang ‘yon.”

“Pa, nalulungkot po kayo. Naiisip po ninyo ang gastos. Kaya ‘wag na lang po. Nalulungkot po ako pag nalulungkot kayo!”

Nabagbag ang damdamin niya.

Naisip din niya ang misis niya na nasisinghalan niya kung minsan. Naisip din niya ang bunso na bantulot ding lumapit sa kaniya pag nakitang may malalim siyang iniisip.

Awang-awa siya sa mga ito. Kapakanan pa naman ng mga ito ang iniisip niya kung nag-iisip man siya nang malalim.

“Anak, hayaan mo, hindi na ako masyadong mag-iisip.”

“Pa, hindi na po kayo malulungkot?”

“Oo, anak.”

“Pa, talaga po?”

“Oo, anak.”

“Magiging masaya na po kayo?”

“Oo, anak.”

“Yeheyyy!”

Tuwang-tuwa ang anak. Napangiti siya. Niyakap niya ito. Hinimas ang ulo.

MULA noon, iniwasan na niyang makita siya ng kaniyang mag-iina na nag-iisip nang malalim o mukhang nalulungkot.

Ayaw niyang nalulungkot ang mga ito.

Naisaloob din niyang dapat na niyang ipagsaya ang pagmamahal sa kaniya ng mag-iina niya.

“Natutuwa kami pag nakikita ka namin ng mga anak mo na masaya ka,” sabi ng misis niya. Napakaaliwalas ng mukha nito. Magkatabi sila sa sopa.

Mula nang ipasiya niyang maging masaya, naging maaliwalas ang bahay nila. Sumaya.

“Talaga?” sabi niya, nakangiti. Nilingon pa niya ang misis niya.

“Oo,” tugon nito, na nilingon din siya. Nakangiti rin ito. “Mahal ka namin. Kaya malungkot kami pag nakikita ka naming malungkot at mukhang nahihirapan.”

“Kahit mahirapan ako sa paghahanapbuhay, kailangan ko lang gawin ‘yon para sa inyo,” sabi niya. Kinabig niya ang misis niya na kusang sumandig sa dibdib niya.

“Kahit na, ayaw pa rin naming nahihirapan ka at nalulungkot ka,” sabi ng misis niya.

Parang hinaplos ang dibdib niya sa tuwa dahil sa narinig. Hinimas-himas niya sa balikat ang misis niya.

Malimit na siyang lapitan ng dalawang anak.

“Pa, gusto ko lagi tayong ganito. Masaya,” sabi ng panganay.

“Oo, anak. Magiging lagi na tayong masaya.”

Nakangiti habang nakikinig naman ang bunso.

Kahit sa imprenta, naging masaya. Masigla ang kilos ng mga empleado niya.

MASIKAP pa rin siya sa paghahanapbuhay. Inspirado pa nga siya ngayon. Kaya lalo niyang pinaghuhusay ang pagpapatakbo sa kaniyang imprenta. Talaga lang hindi na siya malungkutin.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Kapitbahay

By Nestor S. Barco

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

NAGTATAKA si Yvette kung bakit gayon na lamang ang malasakit ng kaniyang mister sa kapitbahay nilang babae.

Tulad kahapon na nakabasag na naman ito ng baso sa bahay nila:

“Baso lang ‘yon,” sabi ng mister niya. “Bayaan mo na. Tutal, humingi na naman ng pasensiya si Ate Cynthia.”

“Ano pa nga ba ang ginawa ko? Ngumiti pa nga ako sa halip na sumimangot,” sabi niya. “Kaya lang, baka wala na tayong gawin kundi bumili nang bumili ng baso at pinggan!”

Napatawa ang mister niya. “Imposible naman ‘yon,” sabi nito. “Hindi naman araw-araw na nakakabasag ng baso o plato si Ate Cynthia. Hiyang-hiya nga tuwing makakabasag. Kaya tiyak na lalong mag-iingat ‘yon.”

Alam din naman niya iyon. Gayon lamang ang pagsasalita niya dahil naiinis siya.

MASELAN ang mister niya. Napakalinaw ng mga mata nito sa dumi at napakatalas ng ilong sa mga amoy. Kahit nagtatatago na ang dumi sa singit ay nakikita pa rin nito. Hindi maikakaila sa pangamoy nito kapag marumi ang basang basahan na ipinamunas sa mesa.

Gayunman, napapansin niyang maluwag ang mister niya pagdating sa kapitbahay nilang babae. Hindi agad ito nagreklamo kahit natitiyak niyang nangangati na ang ilong at nagsisikip na ang dibdib nito sa amoy ng maruming basang basahan na ipinamumunas ng kapitbahay nilang babae sa mesa. Nang tiyak na hindi na nito matagalan ang amoy, hiyang-hiya pa nga ito nang makisuyo (sa pandinig niya, talagang nakikisuyo ang boses nito!) sa kapitbahay nilang babae na malinis na basang basahan ang gagamitin sa pagpunas at malinis na tuyong basahan ang gagamitin sa pagtuyo sa mesa.

Gusto rin ng mister niya na lagi nilang binibigyan ng pagkain ang kapitbahay nila. Kapag namamasyal silang mag-anak, lagi silang may pasalubong na pagkain sa kapitbahay nila – sa kagustuhan ng mister niya.

Tuwing mangungutang sa kanila, ayaw ng mister niya na mapahiya ang kapitbahay nila.

Laging napakagiliw kung kausapin nito ang kapitbahay nila.

Nitong mga huling araw na nagpapahayag siya ng pagkadismaya sa kapitbahay nilang babae, napapansin din niyang nakikiramdam ang kaniyang mister tuwing lalapitan o kakausapin niya ito.

Habang pinupuna niya ang mga pagkukulang at kamalian ng kapitbahay nilang babae, lalo manding napapalapit ang loob ng mister niya rito.

Naaapektuhan na ng kapitbahay nilang babae pati ang sex life nilang mag-asawa. Ilang araw na hindi sila nagsisiping kapag nagkakatampuhan sila dahil sa kapitbahay nila.

Kung kamag-anak lamang ng kaniyang mister ang babae, mauunawaan niya kung bakit pinagmamalasakitan nito ito nang husto.

Pero hindi nito kaanu-ano ang babae. Kapitbahay lang talaga nila ito.

Ang totoo, nagseselos na siya. Matanda mang tingnan ang babae dahil siguro sa problema, alam niyang tatlong taon lamang ang tanda nito sa mister niya. Maaga itong nag-asawa at medyo late naman ang mister niya. Malay ba niya! May lalaki ngang nagkakagusto sa halos nanay na nila! Maraming number two na malayung-malayo sa ganda ng orig!

Baka “Ate Cynthia” lamang ang tawag ng mister niya sa kapitbahay nilang babae pero iba na pala ang nararamdaman nito!

DATI, may kasambahay sila. Pero nag-asawa na ito.

Sinubukan nilang huwag munang kumuha ng bagong kasambahay dahil malalaki na naman ang mga anak nila. Ang dalawa ay nasa kolehiyo at ang bunso ay nasa haiskul. Hindi pera ang dahilan. Parehong maayos ang suweldo nilang mag-asawa sa kaniya-kaniyang pinapasukang kompanya. Kaya hindi nakasasakit sa bulsa nila ang pagpapasuweldo sa kasambahay at dagdag na gastos ng pagtira nito sa bahay nila. Gusto nilang subuking sila-sila lamang muna sa bahay. Parang maluwag sa pakiramdam nila ang gayon, lalo’t hindi naman malaki ang bahay nila.

Kumuha na lamang sila ng maglalaba at mamamalantsa ng mga damit nila. Nagpupunta lamang ito sa bahay nila pag may gagawin.

Kahit naman noong may kasambahay pa sila, siya rin ang nagluluto.

Hindi na naman mahirap ang paglilinis ng bahay dahil nga malalaki na ang mga anak nila, hindi na makakalat na tulad noong maliliit pa ang mga ito.

Nakararaos naman sila nang walang kasambahay bagama’t kung minsan ay nakarararamdam siya ng pagod. Tumutulong naman ang mga anak nila sa gawaing-bahay pero iba siyempre iyong paglulutung-pagluluto lamang ang ginagawa niya.

Apat na buwan na ang nakararaan, na-stroke ang mister ng kapitbahay nila. Hindi na ito makapaghanapbuhay, kailangan pa nito ng gamot. May pensiyon ito pero maliit lamang. Kaya umeekstra ito sa anumang pagkakakitaan, na karaniwan ay pagmamaneho.

Tinutulungan naman ang mag-asawa ng dalawang anak ng mga ito. Pero may kaniya-kaniyang pamilya na rin ang mga iyon. Kaya limitado ang maibibigay na tulong.

Lumimit ang pagtakbo sa kanila ang kapitbahay nilang babae. Dati nang tumatakbo ito sa kanila kapag nagigipit. Nang malaon, nagpiprisinta na lamang itong maglinis o gumawa ng anumang trabaho sa bahay nila bilang bayad.

Kinausap siya ng kaniyang mister. “Kausapin mo na lamang si Ate Cynthia para maghugas ng mga pinggan at maglinis ng bahay natin. Bigyan natin ng suweldo. Hindi ka na mahihirapan, makakatulong pa tayo sa kanila.”

Napapagod na rin siya kung minsan. Gusto rin niyang ituon na lamang ng mga anak ang oras sa pag-aaral. Gusto rin naman niyang makatulong sa kapuwa. Hindi rin naman abala sa kanila ang kapitbahay na babae dahil lilipat lamang ito sa bahay nila pag may gagawin. Kaya pumayag siya noon.

NANG hindi na siya makatiis, kinausap niya ang mister niya.

“Napapansin ko, matindi ang malasakit mo ke Ate Cynthia,” simula niya.

“Naaawa ako sa tao. ‘Kita mo naman ang kalagayan ng mga iyon. Gipit na gipit,” tugon nito.

“Iyon lang ang dahilan mo?”

“Oo.”

Nang makitang pinag-iisipan niya ang sinabi nito, idinagdag ng mister niya: “Mas pakitunguhan mo nang maganda ang mga taong ganiyan dahil mas maramdamin sila bunga ng kanilang kalagayan.”

Nakita niya ang punto ng kaniyang mister.

Isa pa, kilala naman niya ang kaniyang mister na talagang mabait at matulungin sa kapuwa.

GAYUNMAN, gusto niyang makatiyak.

Iyon lamang kaya talaga ang dahilan ng mister niya?

Umisip siya ng taktika upang matiyak na nagsasabi ng totoo ang mister niya.

Nang sumunod na magpunta sa bahay nila ang kapitbahay nilang babae, nakangiti agad siya. Magiliw ang pakitungo niya rito. Napuna niyang pinakikiramdaman siya ng kaniyang mister.

Pinakikiramdaman din naman niya ang kaniyang mister at ang kapitbahay nilang babae.

Sa pagdaraan ng mga araw, ganoon nang ganoon ang ginagawa niya.

Napuna niyang habang nagtatagal, hindi na siya pinakikiramdaman ng mister niya tuwing lalapitan o kakausapin niya ang kapitbahay nila.

Palibhasa’y siya na mismo ang nagtatanong sa kapitbahay nilang babae kung baka may problema ito nahihiya lamang magsabi, hindi na halos ito nilalapitan ng mister niya. May pagkakataong nag-a-advance ang kapitbahay nila na inaawas pagdarating ng araw ng suweldo.

Napapansin niya: nagiging magiliw sa kaniya ang mister niya habang nababawasan nang nababawasan ang paglapit nito sa kapitbahay nila.

“Alam mo, nagpapasalamat ako dahil naunawaan mo ako,” sabi ng kaniyang mister isang gabing nakahiga na sila.

“Nakita ko rin naman ang kalagayan nina Ate Cynthia,” sabi niya. Talagang nakita na niya iyon nitong mga huling araw.

“Salamat,” sabi ng mister niya.

Humihimas ang kamay ng mister niya sa katawan niya. Naglapat ang mga bibig nila. Tuluyan nang natigil ang pag-uusap nila. Iba na ang kanilang ginawa.

Nasiyahan siya nang husto sa mainit nilang pagtatalik. Alam niya, nasiyahan din ang mister niya.

MAGKASUNDUNG-MAGKASUNDO na uli sila ng kaniyang mister. Masaya na uli, kundi man mas masaya pa, sila. Nabalik, kundi man nahigtan pa, ang dating limit at tamis ng pagisiping nila.

Ipinagpatuloy ni Yvette ang magandang pakitungo sa kapitbahay nilang babae.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Ang pinangangambahan

By Nestor S. Barco

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

HINDI mapakali si Oscar. Kinakabahan siya. Kung maaari lamang, gusto niya ay kinabukasan na ng hapon upang tapos na ang pinangangambahan niya.

Nakaharap siya sa bukas na TV sa salas pero wala sa palabas ang isip niya.

Inuulit-ulit niya sa kaniyang sarili na wala siyang dapat ikabahala. Tutal, sa ospital gagawin iyon. At surgeon ang magsasagawa. Sakali mang medyo masakit, tiyak namang ligtas ang kaisa-isang anak. O napakaliit ng panganib. Noong araw nga, pukpok lamang iyon at sa ilog lamang ginagawa.

Gayunman, susugatan ang anak. Kaya hindi niya maialis sa sarili ang mag-alala.

Lumapit sa kaniya ang anak.

“Daddy, masakit po ba ‘yon?” tanong nito. Halatang kinakabahan ito.

“Anak, medyo masakit pag tinuturukan ng pampamanhid. Pero makakaya mo naman,” tugon niya. Pinipilit niyang maging kalmado upang lumakas ang loob ng anak.

Tatangu-tango ang anak. Gayunman, nakita niyang nag- iisip pa rin ito.

Sabagay, sa nababalitaan at nakakausap niya mismo, lahat ng batang lalaki o binatilyo ay kinakabahan tungkol doon.

Siya nga mismo ay kinabahan din noon. Naiinggit pa nga siya noon sa mga batang lalaki na ginawan na niyon habang sanggol pa lamang dahil wala nang problema ang mga ito.

“Hindi ba delikado ‘yon?” tanong ng misis niya.

“Hindi naman. Noong araw nga, pukpok lamang. At sa ilog lang ginagawa,” tugon niya.

Napatawa ang misis niya. “Ikaw ba, pukpok lamang?”

“Sa klinika na ako.”

“A…”

Idinagdag pa niya upang lalong bigyan-katiyakan ang misis niya:

“Wala pa naman akong alam na namatay doon. Kahit sa pukpok lamang.”

Napangiti ang misis niya. Nakita niyang nabawasan ang pag-aalala nito.

GALING silang mag-anak sa surgeon. Ipinasuri nila ang anak. Labindalawang taong gulang na ito.

Ayon sa surgeon, handa na ang anak para isagawa iyon.

“I-schedule na po natin,” suhestiyon niya. Ayaw niyang magtagal pa. Lalo lamang humahaba ang pagdurusa ng anak.

“Puwede pong bukas.”

“Ano pong oras?” tanong niya.

“Eleven a.m. po. Dito na rin po tayo magkita sa clinic.”

“Okey po,” sabi niya. May negosyo sila kaya hawak nilang mag-asawa ang oras nila.

Kinausap ng surgeon ang anak. “Paliligo mo bukas, linisin mong mabuti ‘yan.”

“Opo,” sagot ng anak.

Bago sila umalis, tinanong nila ang sekretarya kung magkano ang babayaran.

“Five thousand po,” tugon nito.

“Okey. Salamat,” sabi niya.

Sobra-sobra pa roon ang inilaan nilang halaga. Maraming-marami pang natira para sa pagbili nila ng ireresetang gamot. Naghanda talaga sila. Enero pa lamang, napag-usapan na nilang mag-asawa na dadalhin nila sa surgeon ang anak pagdating ng summer vacation. Tamang-tama iyon upang magkaroon ng sapat na panahon ang anak sa pagpapagaling bago magbukas uli ang mga klase.

Nakikita niyang bagama’t kinakabahan, gusto na rin ng anak na isagawa iyon. Ayaw siguro nitong nahuhuli sa usapan nilang magkaklaseng lalaki.

ANG isa pang pinangangambahan niya ay kung paano niya makakayanang samahan ang anak habang isinasagawa iyon. Nangangamba siyang baka mahilo siya pag nakita niya ang pagbuka ng sugat at paglabas ng dugo mula sa anak.

Natatandaan pa niyang sinamahan siya noon ng isa sa mga nakatatanda niyang kapatid sa klinika ng duktor. Kaharap ang kapatid habang isinasagawa iyon. Nakahiga siya. Nalalaman lamang niya ang nangyayari mula sa pag-uusap ng duktor at ng kapatid niya dahil sa kisame siya nakatingin. Narinig niya nang ipakita ng duktor sa kapatid niya ang nalikhang sugat.

Nagpaplano pa lamang sila noon ng pagpunta sa surgeon ay naiisip na niya ito. Kung minsan, iniisip niyang ang misis na lamang niya ang pasamahin sa anak. Tutal, marunong naman itong magmaneho. Puwedeng ang dalawa na lamang ang magpunta sa ospital.

Pero kinakabahan din ang misis niya.

At inaasahan ng anak na sasamahan niya ito. Na siya ang magpapalakas ng loob nito.

Saka, napakahalagang pangyayari ito sa buhay ng anak. Baka magtampo ang anak kung pababayaan niya ito sa pagkakataong ito.

Mahal na mahal niya ang anak. Naipasya niyang alang-alang sa anak, lalakasan niya ang kaniyang loob.

MAAGA silang nag-ayos kinabukasan. Gusto nilang dumating nang mas maaga kaysa pinag-usapan. Hindi na baleng sila ang maghintay, huwag lang ang surgeon. Gusto talaga nilang matuloy na iyon para matapos na. Baka hindi pa iyon matuloy kung mahuhuli sila ng pagdating. Hindi nila natitiyak ang daloy ng trapiko.

Wala pang alas-10:30 ay naroon na sila. Alas-11:30 nang dumating ang surgeon. Kaya bale mahigit isang oras silang naghintay. Sa napakabagal manding pagdaan ng bawat minuto, naglalaro ang anak ng games sa tablet computer. Nililibang ang sarili.

“Handa ka na ba?” bati ng surgeon sa anak nila, nakangiti.

Tumango ang anak.

Tumuloy muna sa klinika nito ang surgeon. Ikalawang pasyente nito ang nasa loob nang kausapin sila ng sekretarya nito.

“Pumanhik na po kayo sa O.R. Tuunan n’yo ang buzzer para me lumabas. Sabihin n’yo na pasyente kayo ni Dr. Medenilla.”

Kumabog ang dibdib niya. Parang pelikula na pinanonood niya silang mag-anak habang naglalakad sila sa pasilyo hanggang sa pumapanhik na sila ng hagdan.

Gayunman, tiniyak niya sa kaniyang sarili na sasamahan niya ang kaniyang anak kung kinakailangan.

Mahal na mahal niya ang anak. Lalakasan niya ang loob para rito.

INAASAHAN sila sa O. R. complex. Pinagbihis ng gown ang anak.

Nakahinga siya nang maluwag nang sabihin ng nurse:

“Ang puwede po lamang sa loob e ang pasyente.”

Hindi na masasabi ng anak na pinabayaan niya ito. Kailangang mag-isa lamang ito, nurse na mismo ang nagsabi.

Hindi na kumibo ang anak. Dinala nito ang tablet computer dahil sinabi ng nurse na ibinilin ng surgeon na puwede itong dalhin upang may mapaglibangan ang anak habang isinasagawa iyon. Kumaway pa sa kanila ang anak bago sumama sa nurse.

“Kinakabahan ako,” sabi ng misis niya.

“‘Wag kang kabahan. Mamaya lang, tapos na ‘yan. Alam na alam ng surgeon ang gagawin,” sabi niya.

Hindi na kumibo ang misis niya. Pagkuwan, sinabi nito:

“Manalangin tayo.”

“Sige.”

“Ako na ang mangunguna,” sabi pa nito.

Idinalangin nilang maging ligtas ang anak at mapanatag ang loob nito.

Pagkatapos nilang manalangin, pinag-usapan nila ang tungkol sa anak mula sa pagiging sanggol hanggang sa lumalaki na ito.

Nalaman na lamang nilang tapos na nang lumabas ang surgeon.

“Nagpapahinga na po lamang ang pasyente. Mamaya, lalabas na,” sabi nito.

“Dok, salamat po. Salamat po,” sabi nilang mag-asawa. Ngiting-ngiti sila.

Binigyan sila nito ng reseta. Binilinan ng mga gagawin.

Pagkaalis ng surgeon, nagpasalamat silang mag-asawa sa Diyos.

NGUMITI ang anak pagkakita sa kanilang mag-asawa paglabas nito ng operating room. Nakabalik na siya noon sa waiting area matapos magbayad.

Kahit nasa mukha ang sakit at pagod, halatang masaya ang anak dahil tapos na. Magpapagaling na lamang ito.

Kahit may nakita siyang dugo nang suriin nilang mag-asawa ang anak, hindi siya nahilo.

Para ngang kakayanin na niya kahit kaharap pa siya habang tinutuli ang kaniyang anak.

NAPAKASAYA nilang mag-anak nang lumabas sila ng ospital.

Naisaloob pa niyang nagsisimula na talaga ang pagbibinata ng anak.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Ang kuwento tungkol sa nurse

By Nestor S. Barco

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

“ME problema ba si Carol?”

“Hindi ko alam,” sagot ng misis niya. “Bakit?’

“Parang malungkot.”

“Umiral na naman ang pagiging manunulat mo.” Nakangiti ang misis niya.

“Baka lang ‘kako meron. Magkausap kayo kahapon.”

“Tungkol lang sa pagdaan ng trak ng basura ang pinag-usapan namin.”

“Hindi kaya nag-break up sila ng boyfriend niya? O me nangyari sa pamilya nila?”

“Inihahatid pa naman siya ng boyfriend niya. Noong isang araw lamang, me kapatid siya na dumalaw. Me dalang prutas. Nagtatawanan pa nga sila. Baka naman pagod lang…”

“Parang malungkot talaga, hindi pagod lang,” giit niya.

“Ganoon ba? Wala talaga akong alam,” sabi ng misis niya.

Hindi na siya kumibo.

Ipinagpatuloy ng misis niya ang pagluluto.

SI Carol ay isang nurse. Nakatira ito sa boarding house sa tapat ng bahay nila. Taga-Alfonso ito, isang upland town sa Cavite. Nakatira ito sa lungsod nila dahil nagtatrabaho ito sa isang ospital na malapit sa kanila.

Hindi sila magkaibigan. Madalang silang mag-usap. Nagbabatian lamang sila pag nagkakasalubong sila. Ang misis niya ang malimit nitong makausap.

Gayunman, malapit ang loob niya kay Carol na ang trabaho ay mag-alaga ng mga maysakit.

Humahanga at naaawa siya sa mga nurse at iba pang malalaki ang naitutulong sa kapuwa pero maliliit lamang ang kinikita at kulang sa pagkilala. Maliit lamang ang suweldo ng mga nurse sa Pilipinas, hindi tulad sa mauunlad na bansa na malalaki ang suweldo ng mga ito. Mahirap pa naman ang trabaho ng nurse.

Nababagbag ang kalooban niya kapag nakikita niya ang mga ito sa cafeteria ng ospital na nagtitipid sa pagkain at nababalitaan niyang nagtitiis umupa ang mga ito sa maliliit na kuwarto.

Ngayong nakikita niyang malungkot si Carol, lalo niyang naisip ang halaga at kalagayan ng mga nurse sa Pilipinas.

NAIPASYA niyang sumulat ng kuwento tungkol sa nurse. Ipakikita niya ang halaga at kalagayan ng mga nurse sa Pilipinas.

Alam niya, hindi komo magkasama si Carol at ang boyfriend nito ay nangangahulugang wala na ngang problema ang dalawa. Puwedeng nagkakatampuhan ang mga ito. O talagang nagkakalabuan na.

Hindi rin komo nagtatawanan ang pamilya nina Carol ay nangangahulugang wala nang problema ang mga ito. Nagtatawanan pa rin ang mga pamilya kahit may problema ang mga ito.

Puwede rin namang wala talagang problema si Carol sa boyfriend nito at wala ring problema ang pamilya nito.

Hindi niya alam kung ano talaga ang nangyayari sa buhay ni Carol.

Sa ano’t anuman, baka ikatuwa ni Carol kahit man lamang ang pangyayaring may nagpapahalaga sa propesyon nito.

NANG matapos ang kuwento, inilathala niya ito sa community newspaper ng kaibigan niyang publisher.

Naglalathala rin siya ng mga kuwento sa kilalang lingguhang magasin sa Pilipinas, na higit na malawak ang sirkulasyon kumpara sa community newspapers. Tumatanggap din siya ng bayad mula sa nasabing lingguhang magasin. Nahihiya siya na kunan pa ng bayad ang kaibigan niya. Kaya sinasabi niyang libre na ang kaniyang mga akda na inilalathala sa community newspaper nito.

Gayunman, matagal bago mailathala ang akda sa lingguhang magasin. Bumibilang ng mga buwan. Kung minsan ay inaabot pa ng isang taon o higit pa.

Sa community newspaper ng kaibigan niya, kapag ini-email niya ngayon, mailalathala na ang kuwento sa susunod na linggo. Lingguhan ang community newspaper nito.

Gusto niyang mailathala agad ang kuwento upang mabasa na ni Carol.

Pinabigyan niya sa misis niya ng kopya ng community newspaper na kinalalathalaan ng kuwento si Carol.

“Sinabi kong me kuwento roon tungkol sa nurse,” sabi ng misis niya. “Nagulat nga. Babasahin daw niya agad.”

Sa kaniyang sarili, nahiling niyang magustuhan sana ni Carol ang kuwento.

“ANG ganda po ng kuwento ninyo,” sabi ni Carol nang magkita sila. Ngiting-ngiti ito.

“‘Buti naman, nagustuhan mo,” sabi niya.

“Alam po ninyo, sinipag uli akong magtrabaho nang mabasa ko ang kuwento ninyo. Parang tinatamad na nga po ako.”

“Bakit ka naman tinatamad?”

“Me pasyente po kasi na napakasungit pati ang bantay.”

“Iyon ba ang dahilan kaya parang malungkot ka?”

Napatawa ito. “Opo. Napuna rin po pala ninyo.”

Napatawa rin siya. “Oo. Akala ko nga, me problema ka sa boyfriend mo.”

“Wala po.”

“Wala ring problema ang pamilya ninyo?”

“Wala rin po.”

“Kung iyon lamang ang problema mo, ‘wag mo na lamang pansinin ‘yon. Baka nahihirapan lang ang pasyente at naaawa naman sa kaniya ang pamilya niya.”

“Iyon lang po ang problema ko. Opo, naiisip ko rin po ngayon na baka nahihirapan lamang ang pasyente at naaawa naman sa kaniya ang pamilya n’ya.”

“Bahagi na lang siguro ng trabaho mo ‘yon.”

“Oo nga po,” sabi nito, “hindi ko na lang po papansinin ‘yon.” Idinugtong nito: “Alam n’yo po, ipinabasa ko rin sa mga kasamahan ko ang kuwento n’yo?”

“Talaga! Ano ang sabi nila?”

“Nagandahan po sila. Tuwang-tuwa po. Sinipag pong magtrabaho.”

Nagkatawanan sila.

Nang sumunod na mga araw, natutuwa siyang makitang masigla si Carol.

Naalala rin niya ang sinabi nitong natuwa at sinipag ding magtrabaho ang mga kasamahan nito makaraang mabasa ang kaniyang kuwento. Naisaloob niyang kung sinisipag magtrabaho ang mga ito, lalong huhusay ang pag-aalaga ng mga ito sa mga pasyente.

BILANG manunulat, may pagkakataong nalulungkot din siya.

Hindi niya natitiyak kung napahahalagahan ang mga sinusulat niya.

Malungkot din ang magsulat, na laging nag-iisa. Kaya nga kung minsan, sa coffee shop siya nagsusulat upang marami siyang nakikitang mga tao.

Marami rin siyang dinanas na hirap noong nagsisimula pa lamang siya. Naranasan niyang tanggihan ng publikasyon ang akda niya.

Gayunman, hilig talaga niya ang pagsusulat. Kaya ipinagpapatuloy niya ito.

Hanggang sa regular nang nalalathala ang mga akda niya sa mga pahayagan at magasin.

Nananalo rin siya sa mga timpalak.

Gayunman, hindi pa rin siya mabubuhay sa pamamagitan ng pagsusulat.

Nagtuturo siya sa kolehiyo. Nagtuturo naman sa high school ang misis niya. May dalawang anak sila. Nasa second year sa high school ang panganay, babae, at nasa grade five sa elementary naman ang bunso, lalaki. Noong maliliit pa ang mga ito, kumuha sila ng isang kamag-anak niyang babae upang mag-alaga sa mga ito habang nagtuturo silang mag-asawa. Nagpupunta ito sa bahay nila sa umaga at umuuwi sa hapon. Ito lamang ang sinusuwelduhan nila. Hindi na sila kumuha ng kasambahay upang magkasya ang kinikita nila. Silang mag-asawa ang gumagawa ng mga gawaing-bahay. Ngayong malalaki na, wala nang yaya ang dalawang anak. Wala pa rin silang kasambahay. Silang mag-anak ang gumagawa ng mga gawaing-bahay upang makaluwag sila sa gastusin.

Alam niya, kahit hindi siya mabubuhay sa pamamagitan ng pagsusulat, kahit hindi niya alam kung napahahalagahan ang mga sinusulat niya, magpapatuloy pa rin siya sa pagsusulat.

Pero ngayon, lalo siyang ginanahang magsulat.

Sumigla siya. Napansin ito ng misis niya.

“Masaya ako pag nakikita kitang masaya. Lalo pag nakikita kitang nagsusulat. Alam ko namang kaligayahan mo ang magsulat,” sabi nito.

“Bakit?” Alam na niya ang sagot pero nagtanong pa rin siya. Gusto niyang laging marinig iyon.

“Alam mo na, mahal kita,” sagot ng misis niya.

Hinalikan niya ito sa labi, na malugod nitong tinanggap.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Hika

By Nestor S. Barco

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

“ANO?” tanong ni Henry sa misis niya makaraan nitong matamang pakinggan sa pamamagitan ng stethoscope ang likod ni Wilmer, bunso nila. Dalawang beses na nitong ni-nebulize ang anak nila.

“Me wheeze pa rin,” sagot nito, malungkot.

“Lumakad na tayo,” sabi niya.

“Oo,” tugon ng misis niya.

Pinaandar niya ang kotse. Kinuha ang bitbit na bag ng misis niya. Akay nito si Wilmer. May laman ang bag na ilang damit nito at ng anak. Nagsisigurado sila na may baong damit sakaling kailangang i-confine sa ospital ang bunso.

“D’yan muna kayo. Babalik din agad kami,” bilin ng misis niya sa dalawa nilang anak. Nanonood na ng TV ang mga ito, tapos nang maggawa ng assignment. Alas 8:30 na ng gabi.

“Opo,” sagot ng dalawa.

Kung iko-confine ang anak, siya ang babalik ng bahay. Ang misis niya ang magbabantay kay Wilmer.

Nagpunta sila sa emergency room ng ospital na malapit sa kanila.

Binati agad sila ng guard. Namumukhaan na niya ito. Namumukhaan na rin niya ang staff ng ER.

Kakaunti ang pasyente. May nurse agad na lumapit sa kanila upang itanong kung bakit sila naroon. Ipinaliwanag ng misis niya na nakadalawang Ventolin nebules na sila pero naroon pa rin ang wheeze ng anak.

Pagkatapos mag-fill up ng form, lumabas na siya dahil isang bantay lamang ang pinapayagan sa ER. Ang misis niya ang naiiwan doon dahil ito ang nakakaalam sa mga itatanong ng residente. Natimbang na ang anak. May nakaipit na thermometer sa kilikili nito. Kung minsan, kapag nagpupunta sila sa ER, kinukuha rin ang bilis ng pintig ng pulso ng anak.

Sa waiting area makalabas ng ER, nanalangin siya habang nakaupo at nakatungo: “Diyos ko po, Diyos ko po, huwag po Ninyong pababayaan ang aming anak…” Tumayo siya, sumilip sa ER. Pinakikinggan ng residente ang likod ng anak niya. Naglakad siya upang kumalma ang dibdib niya. Sumilip uli siya sa ER. Nine-nebulize na ang anak niya. Umupo uli siya. Mayamaya, tumayo uli siya, naglakad. Umupo uli. Mayamaya, tumayo uli, naglakad. Nang sa tantiya niya ay ubos na ang nebule, sumilip uli siya sa ER. Nine-nebulize pa rin ang anak nila. Alam niya, pangalawang nebule na iyon. Kinabahan siya na baka matindi ang sumpong ng hika ng anak niya. Umupo uli siya. Nanalangin uli. Mataimtim. “Mahabaging Diyos, pagalingin po Ninyo ang anak namin…”

Kahit anong oras, basta sinumpong ng hika ang anak ay itinatakbo nila ito sa ospital kapag nakadalawang nebule na sila at hindi pa rin nawawala ang wheeze nito. Bilin ng pediatrician na kapag ganoon, kailangan nang itakbo sa ospital ang anak nila. Doon ito patuloy na i-nebulize. Kailangan ding masuri ang anak. Baka kailangan itong i-confine. Malimit pa namang sa gabi kung sumpungin ito ng hika.

Kahit may hika ang anak, gusto nilang maranasan nito ang pagiging bata. Ayaw nilang nakawin ng sakit nito ang pagiging bata nito. Kaya pinapayagan pa rin nila itong maglaro sa loob at labas ng bahay nila. Ipinapasyal pa rin nila. Pinakakain pa rin nila ng gusto nito, huwag lamang ang mga pagkaing napatunayan nilang nagpapaubo rito.

Iniingatan na lamang nila nang husto ang anak. Kapag sa palagay nila ay pagod na ito, inaawat na nila ito sa paglalaro. Kapag lumalabas ito ng bahay, nakikiramdam sila sa amoy ng paligid. Pinakikiramdaman nila kung maalikabok. Kapag namamasyal sila, lagi silang may baong portable nebulizer at nebules sa kotse. Lagi rin silang alerto na i-nebulize o itakbo sa ospital ang anak kung kinakailangan. Kapag umubu-ubo na ito, pinakikinggan na agad ng misis niya ang likod nito. Lagi silang may reserbang nebules. Nagbibihis na sila at naghahanda ng ilang damit kapag hindi nawala ang wheeze nito sa unang nebule pa lamang. Tinitiyak niyang lagi silang may pera. Nag-iiwan siya ng pera sa misis niya pag pumapasok siya ng trabaho.

Magastos ang laging pagpunta sa duktor, lalo sa kaso nila na malimit tumakbo sa ER. May maintenance pang Seretide ang anak. Hindi naman sakop ng PhilHealth ang konsulta sa duktor at gamot ng anak dahil sa hika. Ipinapasyal pa nila sa shopping mall ang anak, pinakakain kung saan nito gusto at ibinibili ng laruan upang hindi ito malungkot dahil sa sakit nito. Kapag itinatakbo nila ito sa ER, ibinibili nila ito ng pagkain pag-uwi nila. Siyempre, may gastos din ang dalawa pang anak, na parehong nag-aaral na. Buti na lamang, walang hika ang mga ito. May hinuhulugan pa silang bahay at lupa. Kahit mas malaki ang suweldo niya kaysa karaniwang empleado, nararamdaman pa rin nila ang lakas ng gastos. Hindi na nga siya gumagamit ng kotse upang makatipid sa gasolina at maintenance. Isa pa ring dahilan ay upang may magagamit na sasakyan ang misis niya kapag kailangang itakbo sa ospital si Wilmer at nasa trabaho siya.

Naaawa sila sa anak tuwing susumpungin ito ng hika. Lagi silang nangangamba na baka sumpungin ito ng hika. Nababasa at nababalitaan nilang may namamatay dahil sa matinding sumpong ng hika.

Dati, nagtatrabaho ang misis niya. Gayunman, nag-resign ito upang matutukan ang pag-aalaga sa bunso nila. Tutal, hindi naman malaki ang suweldo nito. Nag-alis sila ng kasambahay upang makabawas sa gastos. Ang misis na niya ang gumagawa ng mga gawaing-bahay.

SUMILIP ang misis niya. May hawak itong charge slip.

Sa nabasa niya sa mukha nito, hindi mako-confine si Wilmer. Kailangan lamang ituloy ang pag-nebulize. Ine-nebulize si Wilmer tuwing ikaapat na oras sa loob ng dalawang araw. Pagkatapos, tuwing ikaanim na oras hanggang sa ganap na mawala ang wheeze nito.

Gayunman, gusto niyang makatiyak. Nagtanong pa rin siya:

“Okey na ba raw? Puwede tayong umuwi?”

“Oo.”

“Salamat sa Diyos!” bulalas niya.

Kinuha niya ang charge slip. Malugod siyang nagbayad sa cashier.

Bago umuwi, dumaan muna sila sa kilalang drugstore na nakabukas 24 na oras. Bumili sila ng dagdag na Ventolin nebules. Bumili na rin sila roon ng pagkain ng bunso. Ibinili na rin nila ng pagkain ang dalawa pang anak. Sa umaga na lamang kakainin o babaunin sa paaralan ng dalawang anak ang uwi nilang pagkain dahil matutulog na ang mga ito. Malamang na kinabuksan na rin kainin ng bunso ang binili nila para rito.

Magdamag na namang halos walang tulog ang misis niya. Mababaw rin lamang ang magiging tulog niya. Mararamdaman niya pag nine-nebulize ang anak dahil magkakasama sila ng kuwarto.

Gising pa ang dalawang anak pag-uwi nila. Nanonood pa rin ng TV na mahina ang sound.

Nagsabon silang tatlo ng kamay. Binihisan ng misis niya ng pantulog ang bunso nila. Nagbihis din ito ng pantulog. Nagbihis na rin siya ng pantulog.

Pagkatapos, inihanda ng misis niya ang tutulugan ng dalawang anak.

Nakaupo sa sopa ang bunso nila. Malungkot ito. Pasulyap-sulyap lamang, hindi nanonood, sa nakabukas pa ring TV.

Tinabihan niya ito.

“Daddy, salamat po sa inyo ni Mommy,” sabi ng anak.

“Bakit?”

“Sa pag-aalaga po.”

“Anak, aalagaan ka talaga namin dahil anak ka namin.”

Nag-isip ito. Mayamaya, bigla nitong sinabi:

“Daddy, sana po iba na lang ang naging anak n’yo ni Mommy!”

“Ha! Bakit?”

“Para po hindi na kayo nahihirapan sa pag-aalaga. Para po hindi na kayo nalulungkot”

Nasa tabi na nila ang misis niya. Nakatayo.

“Anak, hindi baleng mahirapan kami ng Mommy mo. Aalagaan ka pa rin namin. Di ba, Hon?”

“Oo,” sagot ng misis niya.

“Hindi po kayo magsasawa?”

“Hindi!” sagot niya.

“Ako pa rin po ang gusto ninyong anak?”

“Kahit pa me pagkakataon kaming magpalit ng anak, ikaw pa rin ang pipiliin naming. Ikaw ang anak namin,” sabi niya.

“Talaga po?”

“Oo,” sagot niya.

Ngumiti ang anak. “Daddy, Mommy, pipilitin ko pong gumaling. Lalabanan ko po ang hika ko. Para po hindi na kayo nahihirapan. Para po hindi na kayo nalulungkot. Mahal na mahal ko po kayo.”

Nakita niyang nangingilid ang luha sa mga mata ng misis niya.

Niyakap nila ang anak. Yumuko ang misis niya upang mayakap ang bunso nila.

Yumakap din sa kanila ang anak. Ang kanang kamay ay nasa kaniya. Ang kaliwa naman ay nasa misis niya.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Laging kakabit

By Nestor S. Barco

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

“LAGI ka na lang nakakabit sa akin!” paninita niya sa nakababatang kapatid.

“Sumasama lang naman, a!” pangangatwiran ni Vivian. Dalawa lamang silang magkapatid.

“Ayoko nga, e!”

“Kaibigan ko rin naman si Victor, a!”

“Ako ang kaibigan ni Victor. Nakikisali ka lang!”

Biglang sumigaw si Vivian. “Inay, eto po si Kuya, o!”

Inis na inis siya. Gusto niyang tuktukan ang nakababatang kapatid. Pero dumating na ang kanilang ina.

“Ano na naman ba ‘yon?” tanong nito.

“Si Kuya po, ayaw akong isama!”

“Lagi ka na lang nakakabit sa akin, e!”

“Sumasabay lang ako pagpunta kina Victor.”

“O, iyon lang naman pala, e. Ba’t ba di mo isama ang kapatid mo?”

“‘Kakahiya po na kasama ko pa si Vivian doon,” pangangatwiran niya.

“Anong nakakahiya? Nakakausap ko ang mommy ni Victor. Gusto pa nga raw nila na anduon kayo ng kapatid mo. Me kalaro si Victor, nasa bahay lamang. Nakikita nila. Hindi sila nag-aalala.”

Napilitan siyang isama si Vivian. Susunud-sunod lamang ang nakababatang kapatid patungo sa bahay na iyon na limang bahay ang pagitan sa bahay nila. Alam nitong galit siya.

Pagkakita sa kanila, pinapasok sila ng katulong nina Victor.

Nakangiti agad ang mommy ni Victor.

“Punta na kayo sa playroom. Andoon si Victor,” sabi nito.

Napakaraming laruan ni Victor sa playroom. Napakagaganda. Mamahalin ang mga iyon. Wala silang ganoong mga laruan sa bahay nila. Mayaman palibhasa sina Victor.

Wiling-wili silang magkapatid sa bahay na iyon. Habang naglalaro, hindi nila namamalayan ang pagdaan ng mga sandali.

Namalayan na lamang nila na tinatawag sila ng mommy ni Victor.

“Magmiryenda muna kayo,” yakag nito.

Tumayo silang tatlo upang kumain.

Masarap ang kanilang miryenda. Spaghetti, toasted bread at iced tea. Espesyal ang mga iyon. Hindi ganoong uri ng spaghetti, toasted bread at iced tea ang kinakain nila sa bahay nila.

Kapag inaabot sila ng oras ng pagkain sa bahay na iyon ay pinakakain na sila. Malimit silang mananghalian doon. Kung ano ang kinakain ng pamilya nina Victor, ganoon din ang kinakain nilang magkapatid. Masasarap lagi.

Kung minsan, nakakasama pa silang magkapatid kapag namamasyal ang pamilya nina Victor. Nakararating tuloy silang dalawa sa magagandang lugar at nakakakain sa mamahaling restawran na hindi nila mapupuntahan at mapapasok kundi sa kagandahang-loob ng mga magulang ng kanilang kalaro.

Sa kanilang magkapatid, siya ang unang kaibigan ni Victor. Sila ang magkasing-edad. Pareho rin silang lalaki. Gusto lang talagang sumama lagi sa kaniya ng nakababatang kapatid sa bahay na iyon.

IYON ay labimpitong taon na ang nakararaan.

Ngayon, may-ari na si Vivian ng bahay na iyon. Mag-asawa na si Victor at ang nakababata niyang kapatid. Kung ano ang pag-aari ni Victor, pag-aari na rin ng kapatid niya. Tiyak namang kay Victor mapupunta ang bahay na iyon. Solong anak ang bayaw niya. Kaya masasabing may-ari ng bahay na iyon ang kapatid niya.

Kung dati ay nagpupunta lamang doon si Vivian, ngayon ay doon na ito nakatira. Pagkatapos ng honeymoon, doon na pinatira ng mga magulang ni Victor ang bagong mag-asawa.

Puwedeng sabihing employer niya ngayon ang nakababatang kapatid. Empleado siya ng pamilya ng kaniyang bayaw. Kay Victor din mapupunta ang negosyong itinayo ng ama nito. Sa kasalukuyan, tumutulong na sa ama ang kaniyang bayaw sa pamamahala sa negosyo.

Magkasintahan pa lamang sina Victor at Vivian, nagtatrabaho na siya roon. Binata pa siya noon.

Pagkatapos niya ng pag-aaral, inalok siya ni Victor na sa ama na nito magtrabaho. Tutal, naghahanap naman talaga siya ng mapapasukan.

Ngayong bahagi na ang kapatid niya ng pamilyang iyon, alam niyang lalong tumatag ang kalagayan niya sa trabaho.

Gayunman, pinaghuhusay pa rin niya ang pagtatrabaho.

Kahit noong hindi pa mag-asawa sina Victor at Vivian ay pinaghuhusay na niya ang pagtatrabaho. Nahihiya siya sa mga magulang ni Victor.

Bilin din sa kaniya ng mga magulang na pagbutihin niya ang pagtatrabaho.

Maayos ang pasuweldo sa kaniya roon at maayos ang trato sa kaniya. Kaya lalo niyang naipasyang paghusayin ang pagtatrabaho.

Maayos naman talagang magpasuweldo sa mga empleado ang pamilya nina Victor. Maayos din ang trato sa mga iyon.

Noon pa man, maganda na ang pakita sa kaniya sa bahay na iyon. Gayunman, ramdam na ramdam pa rin niya ang pagkakaiba ngayong bahagi na ng pamilyang iyon ang kaniyang kapatid.

Napaayos ang kaniyang kalagayan sa nangyari sa kapatid.

Pagpupunta niya sa bahay na iyon, mag-isa o kasama ang misis niya at iisa pa nilang anak, ay pinagbubuksan agad siya ng pinto ng mga kasambahay (dati’y katulong ang tawag). Nakangiti agad ang mga magulang ni Victor, lalo na ang kaniyang bayaw at ang kaniyang kapatid.

Kapag namamasyal ang mag-anak ng kapatid, malimit na niyayakag silang mag-anak. Pati ang kanilang mga magulang. Lagi silang kakabit.

“Kuya, kami na ang bahala sa gastos,” sinasabi pa ni Vivian.

“Kayo ang bahala,” isinasagot niya.

TALAGANG napaayos ang kalagayan sa buhay ng kaniyang kapatid sa pag-aasawa nito. Gayunman, hindi siya nagtataka na nagkatuluyan sina Victor at Vivian.

Nang malaon, hindi na niya sinita si Vivian. Hinayaan na lamang niya ang nakababatang kapatid na sumama nang sumama sa kaniya sa bahay nina Victor. Silang tatlo ang magkakalaro.

Binatilyo na sila ni Victor, sumasama pa rin sa kaniya si Vivian sa bahay na iyon. Kung minsan, mag-isa na itong nagpupunta roon. Palibhasa’y iba na ang hilig nila ni Victor noon, mag-isa na lamang naglalaro si Vivian sa playroom. Kung minsan, kausap ito ng mommy ni Victor.

Nagkaroon din naman sila ni Victor ng iba pang mga kaibigan. Pero silang dalawa ang matalik na magkaibigan. May kaibigan din namang ibang batang babae ang kapatid pero wili pa rin ito sa bahay nina Victor.

Binata na sila ni Victor ay lagi pa rin nilang kasama si Vivian, na dalagita na noon. Si Victor mismo ang nagsabing isama nila si Vivian sa mga lakad nila dahil nakakaawa naman ito kung maiiwan. Marunong na noong magmaneho si Victor at may sarili nang SUV. Tuwang-tuwa naman ang nakababatang kapatid. Nakapamamasyal ito. Kumakain sa labas. Tiyak namang papayagan ito ng mga magulang nila dahil kasama siya. Hindi niya ito pababayaan.

Hanggang sa maging dalaga si Vivian. Isang araw, nagpaalam sa kaniya si Victor na liligawan nito ang kaniyang kapatid.

“Okey lang,” sagot niya. Ang totoo, gusto pa nga niya si Victor para kay Vivian.

Wala namang tumutol nang maging magkasintahan ang dalawa. Sa tingin niya, natuwa pa ang mga magulang niya. Kapag si Victor nga naman ang napangasawa ni Vivian, nakatitiyak ang mga ito ng maginhawang buhay para sa kanilang anak. Kilala rin naman nila ang ugali ni Victor at ng mga magulang nito. Hindi maaapi si Vivian.

Ang bilin lamang ng magkabilang partido, tapusin ng dalawa ang pag-aaral.

Nakapagtapos naman ng pag-aaral ang mga ito. Nakapagtapos si Victor ng BSC in Management. BS in Food Technology naman si Vivian.

Pero pagkatapos na pagkatapos ng pag-aaral, nagpakasal na ang dalawa. Naunahan pa siya.

Siya ang bestman.

Pagkatapos ng reception, nagtuloy na sa honeymoon ang dalawa.

Pag-uwi ng mga ito, buntis na si Vivian.

Ang panganay nito ay nasundan agad.

Ang pangalawa ay nasundan din agad.

Tatlo na ang anak ng mga ito.

Tuwang-tuwa ang mga biyenan ng kapatid niya. Gayundin ang mga magulang nila.

Nagagamit na naman ni Vivian ang pinag-aralan nito kahit nasa bahay lamang at abala sa tatlong anak. Ito ang namamahala sa pagkain ng mag-anak nito, kasama na ang mga biyenan nito. Pati nga ang kaniyang pamilya at ang mga magulang nila ay nakakatikim ng nasabing mga pagkain. Hindi niya alam kung balang-araw ay magtatayo ang kapatid ng negosyong may kinalaman sa pagkain.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Ginto

By Nestor S. Barco

Ang mga tauhan at mga pangyayari sa kuwentong ito ay kathang-isip lamang at hindi tumutukoy sa mga tunay na tao at sitwasyon.

“MATAGAL ko nang hindi nakikita si Gaspar,” sabi ni Mario.

“Oo nga. ‘Asan kaya?” tanong ni Val.

“Baka naghuhukay na naman ng ginto,” sagot ni Bong.

“Malamang,” sang-ayon ni Mario.

“Walang kasawa-sawa ang taong ‘yan,” sabi ni Val.

“Ilang taon na ba siyang naghuhukay ng ginto?” tanong ni Mario.

“Hindi pa ako nag-aasawa, naghuhukay na ‘yan. Teka… labingwalong taon na akong kasal. Nasa dalawampung taon nang naghuhukay ‘yan,” sagot ni Bong.

“Dalawampung taon! Napakatagal na niyon,” sabi ni Val.

“Ayaw pa ring tumigil,” sabi ni Mario.

“Umaasa pa rin talagang makakahukay ng ginto!” sabi ni Bong.

SI Gaspar na pinag-uusapan ng mga kapitbahay namin ay isang pedicab driver. Ni hindi siya ang may-ari ng pedicab. Nakikilabasan lamang siya. Nagtrabaho na rin siya bilang panadero. Bilang kargador. Ang misis niya ay labandera. Ang tatlong anak nila ay may-asawa nang lahat. Nakabukod na sa kanila ang mga ito.

Nakatira si Gaspar at ang misis niya sa isang maliit na bahay na nakatirik sa loobang minana ng magkakapatid nina Gaspar mula sa kanilang mga magulang. Lahat silang limang magkakapatid, tatlong lalaki at dalawang babae, ay nagtayo ng bahay roon.

Katulad sa kanilang mag-asawa, simple ang pamumuhay ng mga anak ni Gaspar. Lahat ng mga ito ay nagtatrabaho sa pabrika. Hindi nakapagtapos ng kolehiyo ang mga ito. Hanggang sa high school lamang naipadala ng mga magulang. Hindi pa nahuhukay ni Gaspar ang gintong inaasahan niyang magpapayaman sa kaniya.

Nasanay na kaming bigla-biglang nawawala si Gaspar nang dalawa hanggang tatlong buwan. Kung minsan, mas matagal pa. Kapag ganoon, ipinalalagay naming naghuhukay siya ng ginto.

Apat katao silang magkakasama sa paghuhukay. Kung saan-saan sila nakararating. Umaabot sila hanggang Tarlac. Sa paniniwala nila, nagbaon din ng kayamanan doon ang mga Hapon noong panahon ng giyera. Kung saan-saang lugar nanggaling ang tatlong kasama niya. Si Gaspar ay taga-Cavite.

Basta nakakuha ng financier, naghuhukay sila ng ginto. Malaki rin naman ang gastos sa paghuhukay. Ang balita namin, daan-daang libong piso, depende sa tagal ng paghuhukay.

Walang suweldo ang mga tagahukay. Libreng kain lamang sila. Magkakapera sila kapag nakahukay na ng ginto. Magpaparte-parte sila sa mapagbibilhan ng ginto. Pinakamalaking parte ang sa financier, na nagkakaloob ng mga gamit sa paghuhukay at sumasagot sa gastos sa buong panahon ng paghuhukay, kasama ang pagkain ng mga naghuhukay. May parte rin ang may-ari ng lupang pinaghuhukayan nila.

Ilang beses nang naaksidente si Gaspar sa paghuhukay. Nariyang tamaan siya ng piko sa mukha. Naroong mabagsakan siya ng timbang may lamang lupa.

Hinanting na rin siya ng financier na pinangakuan niyang siguradung-siguradong may mahuhukay silang ginto pero wala naman pala.

Nademanda na rin siya, pati ang kaniyang mga kasama, dahil minsan, natumba ang pader sa tabi ng pinaghuhukayan nila. Minsan naman, tumagilid ang bahay sa katabing lote ng pinaghuhukayan nila.

Buhay pa rin nga hanggang ngayon si Gaspar. Malaya pa rin. Nagbibiyahe pa rin ng pedicab. At naghuhukay pa rin ng ginto tuwing may financier.

Ganito ang sinasabi ng misis niya: “Sabi ko, kung makakahukay siya ng ginto, dapat matagal na siyang nakahukay. Ideretso na lamang niya ang pagbibiyahe para dere-deretso ang kita niya. Nagagalit pa sa akin.”

Ganito naman ang sinasabi ng kaniyang mga anak: “Kahit anong awat ang gawin namin, ayaw talagang paawat ni Tatay. Kaya hinahayaan na lamang namin.”

Ganito naman ang sinasabi ng mga kakilala: “Gaspar, hindi kaya nahukay na ang lahat ng ginto? Baka wala ka na talagang mahuhukay.”

“Mayroon pa ‘yan,” sagot ni Gaspar, ngingiti-ngiti lamang.

Ngayong nawawala na naman si Gaspar, ipinalalagay naming naghuhukay na naman siya ng ginto.

May naaawa at may nagtatawa sa kaniya.

Bakit nga kaya sa kabila ng maraming kabiguan, hindi pa rin niya tinitigilan ang paghuhukay ng ginto?

PAGKARAAN ng tatlong buwan, lumitaw uli si Gaspar. Nakapila uli ang ibinibiyahe niyang pedicab sa paradahan. Ibig-sabihin, kung naghukay uli siya ng ginto, wala na naman siyang nahukay.

Namayat si Gaspar. Sa tingin ko, lalong gumaspang ang dati nang magaspang niyang balat. Sa tingin ko pa, nabawasan naman nang kaunti ang pagkasunog ng balat niya sa araw. Baka sa loob ng bahay sila naghukay. Matagal na nilang ginagawa ang ganoon. Itinatago nila ang paghuhukay ng ginto.

Nakaupo siya sa dulong bahagi ng bangko sa harap ng tindahan. May dalawa pang nakaupo roon bukod sa kaniya. Tahimik siya.

Umupo ako sa tabi niya.

“Kumusta?” tanong ko.

“Eto,” sagot niya.

“Matagal kang nawala.”

“Oo, e.”

“Bakit?”

“Wala naman.. Tulad ng dati, nagbakasakaling makahukay ng ginto,” sagot niya. Kung gayon, tama ang palagay ng mga kapitbahay namin.

Hindi ko na itinanong kung ano ang nangyari dahil kitang-kita namang walang nangyari. Lumakad ang pedicab na nasa unahan ng pila. Tumayo si Gaspar, iniabante ang ibinibiyahe niyang pedicab at pagkatapos ay bumalik sa upuan. Pangalawa na siya ngayon sa pila.

“Talaga bang sa palagay mo e me mahuhukay pang ginto?”

“Mayroon pa,” sagot niya.

“Baka naman kung mayroon man e napakadalang na. Napakahirap nang mahukay.”

“Mahuhukay pa rin ‘yon.”

“Umaasa ka pa rin?”

“Oo.”

“Matagal ka nang naghuhukay.”

“Dalawampung taon na.”

“Napakahabang panahon na ‘yon. Hindi mo ba pinag-isipan din ang ibang pagkakakitaan?”

“Wala akong mataas na pinag-aralan. Wala rin akong puhunan. Sa nakikita ko, paghuhukay na lamang ng ginto ang pag-asa kong yumaman.”

Nasimulan ko na rin lamang, ipinagpatuloy ko na ang pagtatanong. “Umaasa ka pa ring yayaman?”

Bago siya nakasagot, gumalaw uli ang pila. Tumayo uli siya, iniabante ang ibinibiyahe niyang pedicab at pagkatapos ay bumalik uli sa upuan. Nasa unahan na ng pila ang ibinibiyahe niyang pedicab.

“Bata pa ako, puro hirap na ang dinanas ko,” kuwento niya, hindi direktang sinagot ang tanong ko. “Mahirap ang mga magulang namin. Bata pa kami, nag-aani na kaming magkakapatid. Naghuhugas ng sasakyan. Sa handaan lamang kami nakakatikim ng masarap na pagkain. Hindi namin mabili ang gusto naming damit. Gusto naming ipagpatuloy ang aming pag-aaral pero hindi na matustusan ng aming mga magulang.”

Tumahimik siya, parang naalala ang nakaraan. Pagkaraan ng ilang saglit, nagpatuloy siya:

“Gusto ko ring makatikim ng ginhawa. Gusto ko ring makatira sa magandang bahay. Magkaroon ng kotse. Magdamit nang maganda. Gusto ko ring kumain ng masarap. Pangarap ko ring mamasyal sa magagandang lugar… Hindi ko pa rin iniaalis sa aking sarili ang pag-asang yumaman. Kaya nga nagtitiyaga lamang muna ako sa ganitong hanapbuhay.”

Tumahimik muna uli siya bago nagpatuloy:

“Alam ko, maraming hindi naniniwala sa akin. Pero magugulat na lamang sila isang araw. Makakahukay rin ako ng ginto. Tiyaga, tiyaga lang muna sa pagpadyak…” Habang nagsasalita, nagniningning ang kaniyang mga mata.

Alam ko na kung bakit hindi pa rin niya tinitigilan ang paghuhukay ng ginto.

May sumakay sa ibinibiyahe niyang pedicab. Bumiyahe na siya.

Tinatanaw ko siya hanggang sa lumiko siya sa kanto.

Tuluyan na siyang nawala sa aking paningin.

Gayunman, nakikita ko pa rin siya sa aking isip: May lakas sa mga tuhod na padyak nang padyak ng pedicab, ipinagpapatuloy ang kaniyang buhay, habang patuloy na umaasang matatagpuan sa dako pa roon ang gusi ng ginto.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Ang tanga ko! Ang tanga ko talaga!

By Nestor S. Barco

ANG tanga ko! Ang tanga ko talaga!

Ganyan ang malimit kong masabi sa aking sarili kapag binabasa ko ang kalalathala ko pa lamang na akda. O akda kong kapagwawagi pa lamang sa timpalak.

Isipin na lamang! Limampu’t limang taon na akong nagsusulat ng mga kuwento at nobela pero lagi pa rin akong nakakikita sa mga akda ko ng mga bahaging hindi ako nasisiyahan. Mga bahaging sa tingin ko ay kailangang baguhin. May kailangang tanggalin o idagdag.

Nag-iingat naman ako. Pinaghuhusay ko naman ang pagsusulat ko.

Katulad na lamang sa tumatakbo kong nobela sa isang diyaryo… Mas angkop na hindi ipinagbili agad ng ama ng pangunahing tauhan ang lupa nila sa probinsiya. Pero nailathala na ang bahaging iyon. Kailangang ituloy ko ang nobela sa diyaryo nang naibenta na ang lupa. Titingnan ko ang remedyong magagawa ko pag inilibro na ang nobela.

Kung tutuusin, hindi na ako dapat nakaliligta pa na tulad niyon. Dalawampu’t walong nobelang dugtungan na ang nailalathala ko. Lima sa mga ito ay tumanggap ng parangal. Mahigit isaandaang maiikling kuwento naman ang nailalathala ko na. Walo sa mga ito ay nanalo sa Palanca. Kahit sa mga okasyunal kong artikulo at sanaysay, nakakikita ako ng mga bahaging sa tingin ko ay kailangang baguhin makaraang mailathala ang mga ito. May mga pangungusap na sa tingin ko’y tinanggal o binago ko sana. O nakaiisip ako ng pangungusap na idinagdag ko sana.

Kapag inililibro ang mga akda ko, marami pa rin akong ineedit kahit nanalo na ang ilan sa timpalak.

Kapag nalimbag na, ayoko munang basahin ang libro. Saka ko na ito binabasa. Inihahanda ko muna ang sarili ko. Kinakabahan akong makakita uli ng mga bahaging hindi ko magugustuhan sa kabila ng pangyayaring nagkaroon ako ng panibagong pagkakataon upang irebisa ang mga akda ko bago ilibro.

Tinatandaan ko naman ang mga palpak ko. Pinipilit kong huwag nang maulit. Pero lagi pa rin akong nakakikita ng palpak sa mga sinusulat ko.

Kapag nakakikita ako ng palpak, ilang araw akong nalulungkot. Sinasabi ko sa aking sarili na dapat pinasadahan ko pa ang aking akda para nakita ko ang mga kailangan pang baguhin.

Kabisado na ako ng misis ko. Nalulungkot siya pag nakikitang nalulungkot ako dahil nakakita na naman ako ng bahaging hindi ako nasisiyahan sa kalalathala o kapananalo pa lamang sa timpalak na akda ko. Kahit ang dalawang anak namin, alam nilang mahalaga sa akin ang aking pagsusulat. Hindi nila ako ginagambala kapag nagsusulat ako. Bumabawi naman ako sa kanila pag hindi ako nagsusulat. Noong maliliit pa sila, kinakalaro ko sila. Nang lumaki na sila, kinakausap ko sila. Ipinapasyal ko. May sariling mga pamilya na sila ngayon, nakabukod na sa aming mag-asawa.

Inaalo ko ang misis ko. Sinasabi ko sa kaniyang nangyayari naman talaga sa mga manunulat ang ganoon. Maraming manunulat na hindi nasisiyahan sa akda nila.

Totoo naman ang sinasabi ko. Ang American classic na Walden; or, Life in the Woods ay paulit-ulit na nirebisa ni Henry David Thoreau. Nagkaroon ito ng walong draft sa loob ng sampung taon bago nailathala noong 1854. Nang malala na ang kaniyang sakit hanggang sa maging bed-ridden siya, ginugol ni Thoreau ang nalalabing mga taon ng kaniyang buhay sa pagrebisa sa mga akda niyang di pa nalalathala, partikular ang The Maine Woods at Excursions. Pinepetisyon din niya ang mga publisher upang iimprenta ang revised editions ng A Week on the Concord and Merrimack Rivers at Walden.

Itinuturing si Franz Kafka na one of the most influential authors of the 20th century. Noong nabubuhay pa siya, hindi siya nasisiyahan sa mga nasulat niya. Kaunti lamang ang nailathala niyang akda noong nabubuhay pa siya. Nang mamamatay na siya, ibinilin niya sa kaniyang kaibigan at literary executor na si Max Brod na sunugin ang kaniyang mga manuskrito. Buti na lamang, hindi ito sinunod ni Brod. Kung nagkataon, hindi nabasa ng mundo ang mga akda ni Kafka.

Si Raymond Carver ay notable writer ng huling bahagi ng 20th century. Malaki ang naiambag niya sa muling pagsigla ng American short stories noong 1980s. Nailathala na sa libro, nirerebisa pa rin ni Carver ang kaniyang mga kuwento. Kung minsan, binabago pati titulo. Kung nasisiyahan na si Carver sa pagkakasulat ng kaniyang mga akda, hindi na niya irerebisa pa ang mga iyon.

Marami pang manunulat na walang kapaguran sa pagrebisa ng kanilang mga akda. Ibig-sabihin, hindi pa sila nasisiyahan sa pagkakasulat ng kanilang mga akda kaya patuloy nilang nirerebisa ang mga ito. Isa sa kanila ang huling ginawaran ng Nobel Prize for Literature na si Alice Munro.

May mga kakilala rin akong magagaling na manunulat na Pilipino na patuloy na nirerebisa ang kanilang akda kahit pa nailathala na o nanalo na ito sa timpalak. Hindi nila gagawin iyon kung nasisiyahan na sila sa pagkakasulat ng kanilang akda.

Kahit paano, nakaluluwag ng kaloobang isiping hindi ako lamang ang manunulat na nakararanas nito.

Gayunman, gusto ko pa ring paghusayin ang aking pagsusulat. Mas mahusay ang pagkakasulat ng akda, mas gusto ko. Hilig ko na rin lamang ang pagsusulat, gusto kong paghusayin na ito.

Bago ko isumite sa publikasyon o ilahok sa timpalak ang isang akda, maraming beses ko muna itong binabasa.

Pero nakakikita pa rin ako sa mga akda ko ng mga bahaging hindi ako nasisiyahan makaraan itong mailathala o manalo sa timpalak.

Tin-edyer pa lamang ako nang magsimulang magsulat. Noong bagu-bago pa lamang akong nagsusulat, ang tingin ko sa aking sarili ay napakahusay ko na. Para bang alam ko na ang lahat sa pagsusulat. Bakit nga, nalalathala ang mga sinusulat ko. Nananalo pa sa mga timpalak.

Naaawa pa nga ako noon sa mga datihan nang nagsusulat. Sa tingin ko, nag-aaksaya na lamang sila ng pagod at panahon sa kanilang mga sinusulat.

Ilan lamang sa mga datihang nagsusulat ang hinahangaan ko.

Pero habang nagtatagal sa pagsusulat, nakikita ko ang mga kahinaan ko.

Natuklasan kong marami pa pala akong kailangang matutunan.

Kaya ang nangyari, parang nagsimula uli akong mag-aral ng pagsusulat.

Hanggang sa ngayon, nag-aaral pa rin ako.

Alam ko, patuloy akong mag-aaral.

Natatawa na lamang ako kung minsan sa aking sarili kapag nakakikita pa rin ako ng bahaging hindi ako nasisiyahan kapag binasa ko uli ang akda ko. Nasasabi ko:

Ang tanga ko! Ang tanga ko talaga!

ANG nagsalaysay nito sa akin ay isang kinikilalang kuwentista at nobelista. Ang kaniyang mga akda ay mababasa sa mga popular na babasahin. Pinag-aaralan din sa haiskul at kolehiyo ang kaniyang mga akda. Sinasabi ng mga nakababasa sa kaniyang mga akda na napakahusay niyang magsulat.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Kaya pala

By Nestor S. Barco

NALUNGKOT si Ricky nang makita niya ang ayos ni Myra pagpasok niya ng faculty room.

Gayunman, nginitian pa rin niya ito. “Hi!” bati pa niya.

Ngumiti rin naman ang dalaga. “Hi!” tugon nito.

Pagkatapos, itinuloy na nito ang pagtsi-check ng test papers.

Tungung-tungo ang ulo nito sa ginagawa. Parang wala siya roon.

Lalo siyang nalungkot.

Kung tutuusin, wala namang problema sa ayos ni Myra. Malinis naman ang mukha’t katawan nito. Wala itong amol sa mukha o tibatib sa leeg, sakali mang nakapulbos lamang ito, walang make-up. Pati damit nito ay malinis at maayos, maganda pa nga ang pagkakaplantsa.

Hindi rin naman nang-uuri ng kapwa si Ricky batay sa pananamit. Lalong hindi iba ang tingin niya sa mayaman at iba sa mahirap. Itinuturo pa nga niya sa kaniyang mga estudyante na pantay-pantay ang lahat ng tao, mayaman man o mahirap.

Ang problema ni Ricky sa ayos at kilos ng dalaga ay walang pagbabago sa mga ito mula nang magkakilala sila. Nagsimulang magturo sa pamantasang iyon si Myra sa pagbubukas ng school year. Siya naman ay sampung taon nang nagtuturo roon.

Hinihintay niyang may mabago kahit kaunti sa ayos at kilos ni Myra. Tiyak na mapupuna niya iyon. Hindi naman niya hinahanapan si Myra na pumorma nang husto. Iyon bang magpagupit man lamang ito ng buhok na tiyak na mapupuna ng kaharap. O gumamit ito ng magagandang ipit sa buhok. Sumusuweldo naman ang dalaga at hindi malaking gastos ang alinman sa mga iyon.

Sa palagay ni Ricky, walang interes sa kaniya si Myra.

Kung may interes ito sa kaniya, kahit paano ay may mababago sa ayos at kilos nito.

Nginingitian naman niya ito at laging binabati. Alam nitong kahit paano’y magaan ang loob niya rito.

Ang kongklusyong ito ni Ricky ay batay sa kaniyang karanasan. Ang eksaktong nangyari: may nagsabi sa kaniya na kapag may gusto sa iyo ang babae, kahit paano’y may mababago sa ayos at kilos nito. Pagkatapos, napatunayan niya ito batay sa karanasan sa mga dating girlfriend niya.

Natatandaan pa niyang nagsimulang magpulbos at maging maayos sa pananamit noon si Beth.

Naging magaganda ang mga ipit sa buhok ni May.

Nagpagupit ng usong gupit noon si Melba.

Si Cindy ay naging maayos sa pananamit.

Lahat sa mga ito ay natataranta pag nilalapitan niya, na nawawala na lamang pag matagal na silang nag-uusap. Parang matatapilok ang mga ito kapag alam ng mga ito na pinanonood niya habang naglalakad.

Nalulungkot si Ricky sa ayos at kilos ni Myra dahil kursunada niya ang dalaga. Mukhang wala itong gusto sa kaniya. Bale ba, sa edad niya ay nag-iisip na rin siya ng pag-aasawa.

Gayunman, pinakikitunguhan pa rin niya nang maayos ang dalaga. Binabati at nginingitian niya ito tuwing magkikita sila.

Dati, kapag nahalata niyang walang interes sa kaniya ang isang babae na nagugustuhan niya, hindi na niya ito pinapansin. Wala siyang pakialam kahit mapahiya ito sa mga nakakakita.

Mas maunawain na siya. Nagkakaedad na siya. Marami na rin siyang karanasan sa buhay. Alam na niya kung paano ang masaktan. Kaya isinasaalang-alang na niya ang damdamin ng kapwa.

Iniisip din niyang hindi naman puwedeng lahat ng babaeng magustuhan niya ay magkakagusto rin sa kaniya.

Bihira siguro, kung mayroon man, na lalaking lahat ng nagustuhang babae ay nagkagusto rin sa kaniya.

Siya, sakali mang hindi pa siya nakararanas mabasted, hindi nangangahulugang bawat nagustuhan niyang babae ay nagkagusto rin sa kaniya. Hindi lamang talaga siya nagpapabasted. Kapag sa tingin niya ay walang gusto sa kaniya ang babae, inaayawan na niya ito kaysa mapahiya pa siya.

Iginalang niya ang damdamin ni Myra.

Malaya ito kung sinumang lalaki ang magugustuhan nito, naisaloob niya.

Isa pa nga, kahit walang palatandaang may interes din ito sa kaniya, maayos naman ang pakitungo nito sa kaniya.

Kaya pinakikitunguhan din niya ito nang maayos.

Nadaraig ng pang-unawa ang kaniyang lungkot. Kahit paano, gumagaan ang kaniyang pakiramdam.

Pero minsan, nalingunan niya si Myra na nakatingin sa kaniya.

May nabasa siya sa mga mata nito.

Hindi siya maaaring magkamali kahit pa nga matagal na ring hindi uli siya nanliligaw. Kilalang-kilala niya ang tinging iyon.

Natatandaan niyang nakita niya ito noon sa mga mata ni Beth.

Nakita sa mga mata ni May.

Gayundin sa mga mata ni Melba.

At mga mata ni Cindy.

Parang hinaplos ang puso niya sa galak sa mga pagkakataong iyon noon.

Gayundin ngayon.

Sa totoo lang, hindi pa naman talaga niya isinusuko ang pagtingin niya sa dalaga. Sa kaniyang sarili, umaasa pa ring siyang magugustuhan ni Myra. Na isa rin marahil dahilan kaya maayos pa rin ang pakitungo niya sa dalaga.

Buti na lang, maayos pa rin ang pakitungo niya kay Myra kahit akala niya ay wala itong gusto sa kaniya, naisaloob niya.

Malakas na ngayon ang loob niyang ngitian ang dalaga.

Pagkalipas ng dalawang linggo, niligawan na niya ito.

Pagkaraan ng dalawang buwan, sinagot siya nito.

Masaya sila bilang magkasintahan.

May mga hilig pa nga sila na pareho, tulad ng panonood ng alon sa dagat at paglalakad.

Iniisip na nga niya na pagdating ng akmang panahon, yayakagin na niya ang girlfriend na pakasal.

Kung minsan, naiisip pa rin niya kung bakit gayon ang ayos at kilos noon ni Myra.

Binanggit niya iyon sa girlfriend.

Natawa si Myra. “Iniisip mo pa pala ‘yon.”

“Oo,” sagot niya. “Akala ko kasi wala kang gusto sa akin.”

“Crush na kita noon,” pag-amin ng dalaga.

“Ha! E, bakit walang nagbago sa ayos at kilos mo?” Pakipot ba ang girlfriend? Gusto siyang pahirapan muna? O hindi naman lahat ng babae ay nag-iiba ang ayos at kilos pag may gusto sa lalaki?

“Nahahalata naman kita na inoobserbahan mo ako. Tinitiyak ko pa kasi ang damdamin ko kaya wala akong binabago sa kilos at ayos ko. Kung aasa ka, kawawa ka naman kung basted ka pala. Kung mapipilitan naman akong sagutin ka dahil umasa ka na, unfair naman ‘yon sa akin. Sinagot man kita, tiyak kong mahal nga kita,” paliwanag ni Myra.

Maligayang-maligaya siya sa narinig. Nangingislap ang kaniyang mga mata. “Talaga?”

“Oo,” sagot ni Myra. “Bakit, me duda ka?”

“Wala!” mabilis niyang sagot.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.

Bayani

By Nestor S. Barco

HINAHANGAD ni Martin na tanghalin siyang bayani.

Kung pagbabatayan niya ang napapanood sa TV, napakikinggan sa radyo, nababasa at napapanood sa Web at nababasa sa pahayagan, ang itanghal na bayani ang nagbibigay-kaganapan sa pagkatao at nagbibigay-kabuluhan sa buhay ng isang tao.

Gusto rin niyang magkaroon ng kabuluhan ang kaniyang buhay.

Gusto rin niyang lumikha ng kasaysayan.

SI Martin ay 25-anyos, binata at guro. Nagtuturo siya sa pampublikong hayskul sa lungsod nila.

May girlfriend na si Martin – Mr. Garcia kapag pormal ang tawag. Isa rin itong guro sa pinagtuturuan niyang paaralan.

Hindi pa sila nagpapakasal nito dahil kumukuha pa siya ng master’s degree. Tumutulong din siya sa pamilya. Isa pa, hindi pa naman masasabing nagkakaedad na sila upang magmadali sa pagpapakasal. Ang kaniyang girlfriend ay 22-anyos.

Ang ama ni Martin ay tsuper ng pampasaherong dyip. Ang ina niya ay nag-aasikaso ng bahay nila. Noong nag-aaral pa siya, naghugas siya ng sasakyan upang may pambaon at pambili ng mga kailangan sa paaralan. Hindi siya nagbayad ng matrikula dahil iskolar siya. Hindi hadlang ang lumang damit at sapatos upang ipagpatuloy niya ang pag-aaral. Malimit, nagtitiis siya ng gutom sa paaralan.

Ngayon, tinutulungan naman niya ang mga nakababatang kapatid na makapagtapos din ng pag-aaral. Tumutulong din siya na matugunan ang mga pangangailangan sa bahay. Siya ang panganay sa kanilang limang magkakapatid. Bago kumuha ng master’s degree, hinintay muna niyang makapagtapos ng kolehiyo ang kapatid na sumunod sa kaniya, babae. Sa kasalukuyan, nagtatrabaho na ito sa Makati City at tumutulong na rin sa kanilang pamilya.

Hindi malaki ang suweldo ng guro kaya tipid na tipid siya. Hindi tuloy niya mayakag kumain sa mamahaling restawran ang girlfriend o mabigyan ito ng magandang regalo. Hanggang sa fast food restaurant lamang sila kumakain. Hanggang pitaka lamang ang naireregalo niya sa girlfriend.

Nauunawaan naman siya ng girlfriend. Sinabihan pa nga siya nitong magkaniya-kaniyang bayad na lamang sila sa kantina ng paaralan. Kung minsan, nagbabaon pa ito ng pagkain. Nalilibre na siya ng tanghalian. Malaking tipid sa kaniya iyon.

“Sige, tulungan mo muna ang pamilya n’yo. Kailangan nila ng tulong mo. Saka, para rin naman sa atin pag nakapagtapos ka ng Master’s,” sabi pa nito.

Kapag nakapagtapos na rin ng pag-aaral, nagtatrabaho na at tumutulong na rin sa kanilang pamilya ang pangatlo sa kanilang magkakapatid, puwede na silang magpakasal ng kaniyang girlfriend. Nakamit na rin niya sa panahong iyon ang kaniyang master’s degree.

Alam din naman ni Martin na kinikilala ang serbisyo ng mga guro sa sangkatauhan. Gayunman, isa lamang siya sa marami, katulad lamang sa napakaraming overseas Filipino workers, na tinatawag na mga bagong bayani, na hindi na pinapansin ang pagiging bayani bilang mga indibiduwal.

Gusto niyang magkaroon ng sariling identidad, iyong ipinakikita ang kaniyang mukha at binabanggit ang kaniyang pangalan sa TV, radyo, Web at pahayagan.

Naaawa siya sa mga magsasaka, mangingisda, tsuper, empleado, obrero at iba pang karaniwan ang hanapbuhay, maging sa mga kapuwa-guro niya. Mahalaga ang papel na ginagampanan ng mga ito sa pang-araw-araw na buhay ng mga tao. Pero bilang mga indibiduwal, hindi itinatampok ang mga ito sa TV, radyo, Web at pahayagan.

May kasamang awa ang paghanga niya sa mga siyentipiko, duktor at iba pang tahimik na gumagawa pero malaki ang naiaambag sa kapakanan ng marami. Hindi kilala ang karamihan sa mga ito. Kung may nakikilala man, kakaunti lamang ang mga nakakikilala palibhasa’y hindi laging itinatampok sa TV, radyo, Web at pahayagan.

Kahit panay ang pag-iisip niya kung paano tatanghaling bayani, hindi niya pinababayaan ang kaniyang pagtuturo. Gusto talaga niyang matuto ang mga kabataan para sa kapakanan ng mga ito.

Hindi rin niya pinababayaan ang kanilang pamilya. Gusto niyang mapaayos ang kalagayan ng mga ito.

Hindi rin niya pinababayaan ang kaniyang girlfriend. Gusto niyang maging masaya ito.

Kahit ang kaniyang kalusugan ay hindi niya pinababayaan.

Hindi rin niya ipinagsasabi kahit kanino ang hangarin niyang tanghalin siyang isang bayani – kahit sa kaniyang pamilya o sa kaniyang girlfriend.

Sa isip niya, magugulat na lamang ang mga nakakikilala sa kaniya kapag itinampok na siya sa TV, radyo, Web at pahayagan bilang bayani.

MAKARAAN ang matamang pag-iisip, ayaw na niyang maghangad na tanghalin siyang bayani.

Ayaw niyang magkaroon pa ng digmaan, maraming taong mamatay, maraming taong mahirapan, maraming bata na hindi makamit ang ganap na potensiyal para lamang tanghalin siyang bayani.

Ayaw niyang may kapuwa siya na manganib pa ang buhay sa bagyo, lindol o sunog para lamang tanghalin siyang bayani.

Tunay ang pagmamalasakit niya sa kaniyang kapuwa.

Bukas din naman ang kaniyang isipan na hindi lahat ng nagliligtas ng kapuwa ay naghahangad lamang na tanghaling bayani. Nangyari na ito sa kaniya noong bata pa siya. Iniligtas niya ang isang kapuwa-bata na muntik nang malunod habang naliligo sa ilog. Hinila niya ito patungo sa pampang. Ang nasa isip lamang niya noon ay iligtas ang kapuwa-bata, wala nang iba pa. Ni hindi pa nga niya pinapansin noon ang salitang bayani. Kahit nang lumaki na sila, hindi niya itinuring iyon na napakalaking utang na loob ng kaniyang kapuwa-bata. Lalo namang hindi na niya babanggitin iyon ngayon dahil napakatagal na niyon. Malinis pa noon ang ilog at sa ilog naglalagi ang mga bata.

Bukas din naman ang kaniyang isipan na puwedeng pinaghuhusay ng isang tao ang ginagawa, na nakatutulong at nagbibigay-kaligayahan sa marami, dahil gusto lamang talaga nitong paghusayin ang anumang ginagawa, hindi ang pangunahing dahilan ay upang tanghaling bayani. Siya nga, kahit hindi bigyan ng pagkilala, paghuhusayin pa rin niya ang pagtuturo. Bukod sa nagmamalasakit siya sa kaniyang mga estudyante, gusto rin naman niyang mapaghusay ang anumang ginagawa. Kaya nga kumukuha siya ng master’s degree. Binabalak din niyang tumuloy sa pagkuha ng doctorate upang tumaas pa ang kaniyang posisyon at makapag-ambag sa larangan ng edukasyon.

Bukas din naman ang kaniyang isipan na puwedeng nagmamalasakit lamang talaga ang isang tao kaya tumutulong sa kapuwa nito, hindi ang pangunahing dahilan ay upang itampok sa TV, radyo, Web at pahayagan bilang bayaning matulungin sa kapuwa. Kahit tipid na tipid, marunong din naman siyang tumulong sa kapuwa sa abot ng kaniyang makakaya kapag sa tingin niya ay talagang kailangan. Gayunman, hindi na niya ipinamumukha sa mga tinutulungan niya ang kaniyang pagtulong. Ayaw niyang mahabag pa sa sarili ang mga ito.

Ang ayaw niya ay ikatuwa pa niya ang bagyo, lindol, sunog, kahirapan o kahit digmaan upang maitanghal lamang siya sa TV, radyo, Web at pahayagan bilang bayani.

Mahihiya siya sa kaniyang sarili kung ganoon siya.

Hinding-hindi niya gagawing tuntungan ang pagdurusa ng kapuwa upang tingalain siya bilang bayani.

Iniibig niya ang kaniyang kapuwa gaya ng pag-ibig niya sa kaniyang sarili*.

WAKAS

Si Nestor S. Barco ay tinanghal na Makata ng Taon sa Pilipinas noong 2003. Nagsusulat siya ng mga tula, kuwento, sanaysay at artikulo. Isa siyang mamamahayag. Masusulatan siya sa nestorsbarco@yahoo.com.ph.